Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2011

Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης και ο γρίφος της Ελλάδας


Ο μαθηματικός του ΜΙΤ, αν έμενε στην Ελλάδα, σίγουρα δεν θα ήταν καθηγητής σε ηλικία 30 χρονών. Μπορεί και να μην έλυνε ποτέ τον «γρίφο του Νας».
Παράλληλη Ελλάδα: Στο ΜΙΤ της Βοστώνης, από τις περίπου 7.000 φοιτητές οι 400 είναι Ελληνες – μετά τους Αμερικανούς, οι περισσότεροι που προέρχονται από μία και μόνη χώρα. Το πιο εντυπωσιακό, όμως, ίσως είναι οι έλληνες καθηγητές αυτού του φημισμένου εκπαιδευτικού ιδρύματος. Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης είναι ένα από τα πιο γνωστά και πιο διάσημα μέλη αυτής της παράλληλης Ελλάδας που διδάσκει στο ΜΙΤ. Τριάντα ετών και ήδη από τα 28 του είναι επίκουρος καθηγητής στην έδρα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Πληροφορικής.

Το 2004 τελείωσε το ΕΜΠ στην Ελλάδα, και στα 27 του, ενώ ήταν ακόμη φοιτητής στο Μπέρκλεϊ, ήταν βασικό μέλος της ομάδας η οποία θα έλυνε τον περιβόητο «γρίφο του Νας», ο οποίος παρέμενε άλυτος για 50 χρόνια· ο Χρίστος Παπαδημητρίου και ο Πολ Γκόλντμπεργκ ήταν οι άλλοι δύο «λύτες». Ο «γρίφος του Νας», η «θεωρία των παιγνίων», η πιο βασική μαθηματική θεωρία για την οικονομία του 20ού αιώνα· η ζωή του Τζον Νας είχε γίνει ταινία ήδη από το 2001, με το οσκαρικό «Ενας υπέροχος άνθρωπος»: πράγματα σχεδόν ασύλληπτα για οποιονδήποτε, πόσω μάλλον για έναν 27χρονο Ελληνα της ξενιτιάς.

Αμέσως τον προσλαμβάνει η Microsoft προσφέροντάς του δουλειά στη Σίλικον Βάλεϊ, αλλά την επόμενη χρονιά εκείνος αποφασίζει να εργαστεί ως καθηγητής στο ΜΙΤ. Η Microsoft τού κάνει μια μεγαλειώδη προσφορά για να παραμείνει, αλλά ο ίδιος προτιμά «το ζωντανό περιβάλλον ενός πανεπιστημίου».

Οι γονείς του είναι και οι δύο καθηγητές στην Ελλάδα. «Είναι δύο από τους δημοσίους υπαλλήλους που τους βρίζουν όλοι τώρα στην Ελλάδα, αλλά εγώ θυμάμαι ότι δεν αφιέρωναν σχεδόν καθόλου χρόνο σε μένα και στον αδελφό μου, επειδή πάντα έφερναν δουλειά και στο σπίτι». Τον συναντήσαμε στη Βοστώνη, δίπλα στο ΜΙΤ, σε ένα καφέ που μας πρότεινε. «Πηγαίνουμε εκεί επειδή στο ΜΙΤ έχει χάλια καφέ». Λαμπερό μυαλό, λαμπερή προσωπικότητα, λαμπερές απόψεις.

Τώρα που είστε σε μια απόσταση, ποιο θεωρείτε ότι είναι το πιο βασικό πρόβλημα στα ελληνικά ΑΕΙ;
«Η οικογενειοκρατία, η οποία στην Ελλάδα εκφράζεται και όταν βλέπεις πατεράδες και τα παιδιά τους ή τα ανίψια τους να κρατούν μια έδρα επί χρόνια, αλλά και όταν ένας τελειόφοιτος κάνει το διδακτορικό του σε κάποιον καθηγητή και τελικά γίνεται και ο ίδιος καθηγητής σε αυτή την έδρα. Οταν τελειώνεις το διδακτορικό σου στο Πολυτεχνείο ή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δεν νοείται να διαδέχεσαι τον καθηγητή στον οποίο έκανες το διδακτορικό σου. Αν αυτός ο καθηγητής έχει κάτι να προσφέρει στην παγκόσμια σφαίρα της γνώσης, τότε θα σε εκπαιδεύσει και θα σε στείλει κάπου αλλού, για να μεταλαμπαδεύσεις τη γνώση την οποία εκείνος έχει. Η γνώση είναι σαν τον αέρα, πρέπει να κυκλοφορεί στην ατμόσφαιρα, από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο, από χώρα σε χώρα και από ήπειρο σε ήπειρο· αλλιώς, αν μείνει περιορισμένη κάπου, γίνεται μούχλα».

Δηλαδή τον καθηγητή στον οποίο εσείς κάνατε το διδακτορικό σας, ποιος θα τον διαδεχθεί;
«Σίγουρα κάποιος άλλος! Εγώ έκανα το διδακτορικό μου στο Μπέρκλεϊ και ήρθα στο MIT να γίνω καθηγητής· δεν έμεινα εκεί».

Αν παραμένατε στο Μπέρκλεϊ, αυτό τι θα έδειχνε;
«Δεν θα έδειχνε τίποτε, διότι κάθε κανόνας έχει τις εξαιρέσεις του. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες αν ο απόφοιτος έχει κάτι να συμπληρώσει στο πανεπιστήμιο στο οποίο εκπαιδεύτηκε, μπορεί να παραμείνει. Αν δεν συμβαίνει αυτό, τότε πρέπει να φύγει και να πάει σε κάποιο άλλο εκπαιδευτικό ίδρυμα για να μεταφέρει εκεί τις καινούργιες αυτές γνώσεις και ιδέες. Στις ΗΠΑ, αν είχαμε τα πανεπιστήμια της Δυτικής Ακτής να εκπαιδεύουν τους δικούς τους επιστήμονες και να παραμένουν εκεί και από την άλλη είχαμε και αυτά της Ανατολικής Ακτής να κάνουν το ίδιο, τότε δεν θα υπήρχε επικοινωνία, δεν θα υπήρχε “σύγκρουση”, άρα ούτε και πρόοδος».

Ακούγεται τόσο λογικό αυτό και τόσο «φιλικό» προς τη γνώση και την επιστήμη.
«Στο Πολυτεχνείο, ας πούμε, νομίζω ότι η εμπειρία μου ως φοιτητή και οι γνώσεις οι οποίες θα είχα πάρει θα ήταν πενταπλάσιες αν οι καθηγητές που είχα – και οι οποίοι, παρεμπιπτόντως, είναι κόπια ο ένας του άλλου – ήταν όλοι από διαφορετική επιστημονική σχολή. Στα ελληνικά πανεπιστήμια έγινε το εξής: Κάποτε ήρθαν από το εξωτερικό κάποιοι μεγαλοκαθηγητές, οι οποίοι εκπαίδευσαν μερικούς φοιτητές και τους έκαναν καθηγητές. Ετσι ο κάθε καθηγητής έφτιαχνε μέσα στα τμήματα μια δική του “αυλή”, η οποία νεμόταν την εξουσία του τμήματος».

Χρησιμοποιώντας έναν μαθηματικό όρο, ποια θεωρείτε ότι είναι η βασική λαθεμένη υπόθεση από την οποία ξεκινήσαμε οι Ελληνες για τον εαυτό μας και έτσι, αναπόφευκτα, καταλήξαμε σε λάθος αποτέλεσμα πολιτισμικά και κοινωνικά;
«Δεν θέλω να είμαι σκληρός. Να σας πω ποια είναι η λάθος υπόθεση που εγώ έκανα όταν μεγάλωνα στην Ελλάδα: ότι όλοι γύρω μου είναι τίμιοι και ότι αυτό που έλεγαν το εννοούσαν».

Τον γρίφο της Ελλάδας μπορείτε να τον λύσετε;
«Είναι άλυτος! Οχι, αστειεύομαι. Οπως σε όλα τα πράγματα, υπάρχουν μικροκανόνες, οι οποίοι όμως καθορίζουν τα μακροσκοπικά θέματα. Νομίζω ότι οι Ελληνες είμαστε σε μια φάση όπου λέμε ότι φταίει η κακή μας τύχη, ενώ εμείς είμαστε φτιαγμένοι για τα ωραία και τα μεγάλα. Παράλληλα, ο ένας κοροϊδεύει τον άλλον, και ο ένας προσπαθεί να κλέψει τον άλλον με οποιονδήποτε τρόπο. Οταν δεν είσαι τίμιος απέναντι στον συνάνθρωπό σου, όταν ο ένας προσπαθεί να υπονομεύσει και να κλέψει τον άλλον, τότε αυτό θέτει τα θεμέλια για να συμβεί ό,τι συνέβη. Νομίζω είμαστε άξιοι αυτών που παθαίνουμε. Επίσης, έχουμε και αυτόν τον μύθο ότι οι Ελληνες είμαστε ντόμπροι».

Στην επίλυση ενός προβλήματος παίζει ρόλο και αυτός που προσπαθεί να το επιλύσει. Ας πούμε τώρα, με τον Λουκά Παπαδήμο πρωθυπουργό, πώς τα βλέπετε τα πράγματα;
«Οπως σε όλα τα άλυτα θέματα, έτσι και σε αυτό, πρέπει πρώτα να καταλάβεις ποιο είναι το λάθος. Αν ο Παπαδήμος καταλάβει ποιο είναι το λάθος στη δομή της ελληνικής κοινωνίας και της οικονομίας, τότε θα έχει κάνει το πρώτο μεγάλο βήμα για την επίλυση του προβλήματος».

Ναι, αλλά ένας πολιτικός μπορεί να καταλαβαίνει πολύ καλά ποιο είναι το λάθος και απλώς να μην κάνει τίποτε για να το λύσει, για άλλους λόγους.
«Σωστά. Αυτές είναι παραδοξότητες κυρίως του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Οταν βλέπεις το λάθος επί χρόνια και δεν το διορθώνεις, τότε η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά».

Την ημέρα που βραβευτήκατε επειδή βρήκατε τη λύση στο «γρίφο του Νας», στο κοινό βρισκόταν και ο ίδιος ο Νας. Βλέποντάς τον, σκεφτήκατε καθόλου ότι η ζωή είναι τελικά ένα παιχνίδι;
«Δεν είχα την παραμικρή ιδέα, δεν το περίμενα ότι ο Νας, στην ηλικία των 83 χρόνων, ένας ηλικιωμένος και καταξιωμένος επιστήμονας, θα γνώριζε ότι πρόκειται να μιλήσω για την εργασία του και θα ερχόταν στο συνέδριο. Μάλιστα, είχα ήδη αρχίσει να μιλάω δύο λεπτά και μπήκε καθυστερημένα».

Τον είδατε και ξαφνιαστήκατε; Τι σκεφτήκατε;
«Δεν κόμπλαρα, αν το θέτετε έτσι. Αυτά τα έχω ξεπεράσει. Είναι παιδικές αρρώστιες. Αυτό που σκέφτηκα είναι ότι, να, κλείνει ένας κύκλος. Συνέχισα την ομιλία μου, η οποία άλλωστε έχει μια άλλη μικρή ιστορία πίσω της».

Μπορείτε να μας την πείτε;
«Την τελευταία φορά που είχα δει την ταινία με θέμα τη ζωή του, το “Ενας υπέροχος άνθρωπος”, ήμουν μαθητής λυκείου, και φυσικά τότε δεν είχα ιδέα ούτε καν τι κλάδο θα ακολουθούσα στις σπουδές μου. Καθόμουν στο δωμάτιο του ξενοδοχείου στο Σικάγο, όπου επρόκειτο να γίνει η βράβευση, γράφοντας την ομιλία. Προσπαθούσα να την κάνω κατανοητή στους επιστήμονες οι οποίοι θα ήταν στο κοινό και τότε συνέβη κάτι εκπληκτικά συμπτωματικό. Είχα την τηλεόραση ανοιχτή απλώς για να ακούω κάποιον ήχο και έπειτα από ώρα αντιλαμβάνομαι ότι έδειχνε το “Ενας υπέροχος άνθρωπος”».

Αυτό πώς εξηγείται από ένα μαθηματικό μυαλό όπως το δικό σας;
«Νομίζω ότι ο κόσμος μας έχει απλές εξηγήσεις και δεν θέλω να στραφούμε στη μεταφυσική. Αυτή η τρελή σύμπτωση είναι πολύ τρελή για να είναι σύμπτωση. Απλώς θα υπάρχει κάποια απλή εξήγηση την οποία δεν γνωρίζω και, για να είμαι ειλικρινής, προτιμώ η απάντηση να μείνει ένας γρίφος».

Η λύση του γρίφου του Νας αποτελούσε αντικείμενο του πόθου για εσάς. Νιώσατε αυτή τη μελαγχολία που μας πιάνει συνήθως αφού κατακτήσουμε κάτι που θέλουμε πάρα πολύ;
«Αυτό συμβαίνει συνεχώς στη ζωή μου. Είναι μέρος της δουλειάς μου. Προσπαθώ να λύσω ένα πρόβλημα, το οποίο αρχικά δεν καταλαβαίνω, και το σκέφτομαι τόσο πολύ που δεν μπορώ να κοιμηθώ. Σιγά σιγά αρχίζω να το καταλαβαίνω και, όταν τελικά το λύσω, για μία μέρα πετάω στα σύννεφα, αλλά μετά με πιάνει μια κατάσταση μπλουζ. Το μπλουζ της κατάκτησης».

Μετά τη λύση του, ποιο νέο ερώτημα προέκυψε;
«Η εργασία που κάναμε δείχνει ότι τα μαθηματικά εργαλεία του τελευταίου αιώνα δεν είναι επαρκή για να εξηγήσουν τα οικονομικά συστήματα στα οποία ζούμε και στα οποία αλληλεπιδρούμε. Δηλαδή δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε τις υπάρχουσες οικονομικές θεωρίες για να κάνουμε προβλέψεις για ένα οικονομικό σύστημα του σήμερα. Για αυτά που συμβαίνουν τώρα χρειάζεται κάτι καινούργιο. Αρα το θέμα είναι να βρούμε μια μαθηματική θεωρία, η οποία να μπορεί από τις παραμέτρους του οικονομικού συστήματος, όπως ο φυσικός πλούτος, ο πληθυσμός, το εκπαιδευτικό σύστημα κτλ., να προβλέψει τι θα συμβαίνει. Προσπαθούμε να κάνουμε μέσα από τα μαθηματικά μια πρόβλεψη η οποία να λέει ότι “δεδομένων αυτών των συνθηκών, προβλέπουμε, για παράδειγμα, ότι η ανεργία θα είναι σε αυτό το επίπεδο ή τα προϊόντα θα έχουν αυτές τις τιμές”».

Πρακτικά πώς θα βοηθηθεί ο κάθε πολίτης αν βρεθεί αυτή η θεωρία;
«Ο καθένας από εμάς είναι ένα κινούμενο λάπτοπ το οποίο παίρνει ερεθίσματα, κάνει υπολογισμούς και αναπροσαρμόζει τη στρατηγική του. Ο ατομικός υπολογισμός μας, για να έρθει σε πέρας γρήγορα, θα πρέπει να έχει καλά υπολογιστικά στοιχεία, καλές πληροφορίες. Σε αυτό ακριβώς θα βοηθήσει».

Πόσοι άνθρωποι εργάζονται πάνω σε αυτό;
«Πολλοί. Σχεδόν όλοι οι οικονομολόγοι».

Εσείς νιώθετε ότι είστε κοντά;
«Προς το παρόν όχι. Υπάρχουν αυτές οι λύσεις, αλλά δεν θα είναι τόσο κομψές όσο οι ήδη υπάρχουσες».

Με τη λέξη «κομψές» τι εννοείτε;
«Να το πω απλά. Ο Νας πήρε το Νομπέλ Οικονομικών Επιστημών για ένα σημείωμα το οποίο είχε την έκταση μιας σελίδας».

Πιστεύετε ότι υπάρχει κάποιος γρίφος ο οποίος μένει αιώνια άλυτος; «Ναι, ξέρουμε ότι υπάρχουν κάποιοι γρίφοι οι οποίοι εγγενώς δεν έχουν απάντηση, αλλά δεν ξέρουμε ποιοι είναι και δεν θα τους μάθουμε ποτέ, διότι κάποιοι θα προσπαθούν να τους λύσουν και άρα θα εκκρεμεί η πιθανότητα της απάντησής τους. Το βιβλίο “Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ” περιστρέφεται γύρω από την ιδέα ότι ένας μαθηματικός μπορεί να αφιερώσει όλη του τη ζωή στην απόδειξη ενός θεωρήματος, πράγμα που εγγενώς μπορεί να μην είναι δυνατό. Μπορεί δηλαδή να είναι αληθές και να μην καταφέρεις ποτέ να βρεις αντιπαράδειγμα».

Αν δουλεύει κάποιος επί χρόνια για κάτι ανάλογο και τελικά δεν βγάλει άκρη, πώς μπορεί να είναι αυτό το συναίσθημα;
«Θεωρώ ότι το ταξίδι προς την απάντηση είναι το πιο σημαντικό και όχι η λύση αυτή καθαυτή. Δείτε τον τετραγωνισμό του κύκλου, για παράδειγμα. Ο Αρχιμήδης, ο οποίος θεωρείται μαζί με τον Γκάους ο σημαντικότερος μαθηματικός όλων των εποχών, προσπαθούσε να λύσει αυτό το πρόβλημα και δεν τα κατάφερε. Εμεινε ανοιχτό ως τον 19ο αιώνα, οπότε και λύθηκε. Κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί γιατί μας ενδιαφέρει τόσο πολύ η λύση του. Απλώς τα μαθηματικά τα οποία χρειάστηκαν για να λυθεί το πρόβλημα του τετραγωνισμού του κύκλου είναι πλέον πάρα πολύ σημαντικά».

Είναι κάπου χρήσιμα στην καθημερινότητά μας;
«Χρησιμοποιούνται πολύ στην πληροφορική. Σε αυτό το σημείο να τονίσω ότι ο Αρχιμήδης δεν θα μπορούσε ποτέ να προβλέψει ότι η απάντηση αυτού του γρίφου θα είχε τόσο μεγάλη μαθηματική σημασία. Οταν έθετε αυτό το πρόβλημα πριν από 20 αιώνες και κάτι, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ο πολιτισμός μας σήμερα θα έχει αυτή τη μορφή και ότι τα μαθηματικά που θα απαιτούνταν για τη λύση του θα μας ήταν τόσο χρήσιμα σήμερα».

Αν με έναν τρόπο μαγικό ο Αρχιμήδης είχε βρει τη λύση εκείνη την εποχή, αυτό θα σήμαινε ότι θα άλλαζε ολόκληρος ο τότε πολιτισμός; «Ακριβώς».

Ισως και να μπορούσε να έχει προβλέψει πώς θα ήταν ο πολιτισμός αιώνες μετά;
«Οχι. Αν είχε καταφέρει να τετραγωνίσει τον κύκλο εκείνη την εποχή, αυτό θα σήμαινε μια διαφορετική ροή στην Ιστορία και άρα ο κόσμος σήμερα θα είχε διαφορετική μορφή, την οποία αντίστοιχα δεν θα μπορούσε να προβλέψει τότε. Ούτε εμείς ξέρουμε πώς θα ήταν ο κόσμος μας σήμερα».

Πολύ εντυπωσιακό. Μοιάζουν, όμως, να έχουν μια εξηγήσιμη συνέχεια όλα αυτά.
«Ακριβώς. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η επιστήμη είναι δυναμική. Ποτέ δεν ξέρουμε αν η θεωρία μας είναι σωστή ή, ακόμη, μπορεί να είναι σωστή στο να εξηγήσει κάποια πράγματα και ανεπαρκής στο να εξηγήσει κάποια άλλα. Είναι πολύ χαρακτηριστικό αυτό που συνέβη στην περίπτωση της φυσικής. Ενας από τους πρώτους που πρότειναν κάποια θεωρία ήταν ο Νεύτωνας. Η Νευτώνεια Μηχανική λειτούργησε μια χαρά, βοήθησε τον άνθρωπο να κατασκευάσει μηχανές και ήταν σε γενική ισχύ ως τις αρχές του 20ού αιώνα. Τότε ήρθε ο Αϊνστάιν, ο οποίος είπε ότι “η θεωρία αυτή είναι μια χαρά, αλλά σε υψηλές ταχύτητες δεν δουλεύει καθόλου και είναι ανεπαρκής”. Τελικά, έπειτα από πολύ καιρό, διατύπωσε τη γενική Θεωρία της Σχετικότητας. Στη συνέχεια ήρθαν οι κβαντομηχανικοί, οι οποίοι είπαν “ωραία η θεωρία του Αϊνστάιν, αλλά δυστυχώς σε αυτή την επιπλέον περίπτωση δεν ισχύει” και έκαναν μια πρόταση η οποία δουλεύει καλύτερα».

Η τύχη παίζει κάποιον ρόλο σε όλα αυτά;
«Θεωρώ πως σε ό,τι και να κάνεις υπάρχει ο παράγων τύχη, αλλά είναι ένα μικρό ποσοστό. Αυτά τα οποία μετρούν κυρίως είναι η όλη κουλτούρα που έχεις και όλη η εκπαίδευσή σου από τότε που ήσουν παιδί ως τη στιγμή που βρίσκεσαι να λύσεις αυτό που προσπαθείς να λύσεις. Ενα κομμάτι της απόδειξής μου για τον γρίφο του Νας κάθησα και το σκέφτηκα σπίτι μου, όταν είχε κρασάρει ο υπολογιστής μου, και περίμενα να ανοίξει. Ενώ, λοιπόν, ο υπολογιστής έπαιρνε πολλή ώρα να ξεκινήσει, εγώ απέδειξα ένα κομμάτι του θεωρήματος. Αν δεν είχε συμβεί αυτό, θα δούλευα στον υπολογιστή μου και όταν αργότερα θα καθόμουν να σκεφτώ τον γρίφο του Νας μπορεί το μυαλό μου να ήταν σε άλλη κατάσταση και να μην προχωρούσε το θέμα. Μετράει η τύχη, όπως το να βρεθείς στο κατάλληλο περιβάλλον, στην κατάλληλη στιγμή, με τους σωστούς ανθρώπους, αλλά η γενικότερη κουλτούρα είναι η πιο σημαντική».

Η Ελλάδα νιώθετε ότι σας βοήθησε κάπου;
«Είναι πολύπλοκη η απάντηση, αλλά η Ελλάδα με βοηθάει ως έμπνευση. Ζούμε σε μία από τις πιο όμορφες χώρες του κόσμου, είναι έμπνευση η Ελλάδα. Εγώ είμαι από την Κρήτη. Η κρητική ψυχή είναι επίσης έμπνευση για εμένα. Αλλά και τα κακά του ελληνικού συστήματος, αν τα αντιστρέψεις, σε βοηθούν. Οταν ήμουν φοιτητής στην Ελλάδα, βρισκόμουν σε μια διαρκή αγωνία να ανακαλύψω μόνος μου τη γνώση και φανταστείτε ότι τότε το Internet μόλις που είχε αρχίσει να διαδίδεται. Σήμερα, ακόμη και αν βρισκόμουν σε ένα χωριό στην Ελλάδα, αν με ενδιέφερε κάτι, θα είχα τη δυνατότητα να παρακολουθήσω τα ανάλογα μαθήματα στο MIT, αφού αναρτούμε όλο το εκπαιδευτικό υλικό στο Internet για να το χρησιμοποιήσει όποιος θέλει στον κόσμο. Μπορεί να είσαι φοιτητής στην Ελλάδα και να παρακολουθείς δωρεάν. Λέγεται OpenCourseWare. Μπορούν οι φοιτητές στα ελληνικά πανεπιστήμια, όταν γίνονται καταλήψεις, να παίρνουν μέσω Διαδικτύου μαθήματα από το MIT».

Οι καταλήψεις στα ελληνικά πανεπιστήμια πώς σας φαίνονται;
«Ως γενική θέση είμαι υπέρ του να γίνεται κατάληψη όταν αποφασίζεται από την πλειοψηφία των φοιτητών, πράγμα το οποίο, όμως, δεν συμβαίνει στην Ελλάδα. Είμαι κατά των καταλήψεων οι οποίες αποφασίζονται από ένα πολύ μικρό ποσοστό των φοιτητών ενός τμήματος. Υπάρχει ένα 5% των φοιτητών οι οποίοι στις συνελεύσεις των τμημάτων παίρνουν τις αποφάσεις και τραμπουκίζουν τους άλλους φοιτητές. Εγώ υπέφερα από τις καταλήψεις στην εποχή μου. Τις χρονιές 1999 με 2004, από τις τέσσερις εξεταστικές του καλοκαιριού χάσαμε τις δύο».

Τότε πήρατε την απόφαση να φύγετε;
«Οχι. Το είχα αποφασίσει πιο νωρίς, στο δεύτερο έτος. Ηθελα να πάω στο εξωτερικό, να κάνω πρακτική εξάσκηση μέσα από ένα πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχει το Πολυτεχνείο και σε φέρνει σε επαφή με εταιρείες που θέλουν να πάρουν φοιτητές να δουλέψουν το καλοκαίρι. Ηθελα να πάω σε μια εταιρεία στην Ιρλανδία, η οποία πήγαινε καλά τότε ως οικονομία, και κάποια στιγμή μού ζήτησαν να τους πω ημερομηνίες. Δεν είχα, όμως, την παραμικρή ιδέα πότε θα τελείωνε η εξεταστική. Εκεί θύμωσα, επειδή κατάλαβα ότι στην Ελλάδα είναι τελείως αβέβαια όλα».

Πώς γίνεται οι μεγαλύτερες ανακαλύψεις που έχουν γίνει στην Ιστορία να είναι από πολύ νεαρά άτομα;
«Το να είσαι νεαρός βοηθά στο να ανατρέψεις μια παγιωμένη θεωρία, επειδή είσαι πιο κριτικός απέναντι σε αυτά που δίνονται ως “πατροπαράδοτες” αλήθειες. Επίσης, έχεις περισσότερο χρόνο και έχεις και πιο φρέσκο μυαλό. Δεν θεωρώ, πάντως, ότι η ηλικία αυτή καθαυτή σε βοηθάει να κάνεις κάποια ανακάλυψη, σκέψου ότι εμείς είμαστε τρεις άνθρωποι, ο Χρίστος (Παπαδημητρίου), ο Πολ (Γκόλντμπεργκ) και εγώ, οι οποίοι είμαστε σε τρεις πολύ διαφορετικές ηλικίες».

Οταν λύσατε αυτόν τον γρίφο, ήταν μια στιγμή όπου είπατε «αυτό ήταν, τέλειωσε» ή έγινε κάπως αλλιώς;

«Ηταν ένας μήνας που ξέραμε ότι κάθε βήμα μας ήταν επιτυχές. Εφόσον είδαμε το πρόβλημα από τη σωστή πλευρά, ξέραμε ότι αυτή είναι η αλήθεια που διέπει το Σύμπαν και ξέραμε ότι κάθε κίνησή μας ήταν σωστή. Υπήρχε μια στιγμή από εκεί και πέρα όπου ξέραμε ότι θα το λύσουμε. Ημασταν μαζί με τον Χρίστο και, όταν το βρήκαμε, είπαμε “αυτό πρέπει να είναι”. Νιώσαμε το απόλυτο δέος για αυτό που μπορεί να συμβεί και μια αγωνία για το αν πράγματι ο “θεός των μαθηματικών” θα είναι μαζί μας».

Την ηδονή αυτής της στιγμής με τι θα μπορούσατε να την παρομοιάσετε;
«Φαντάζομαι ότι, αν πιστεύεις στον Θεό, είναι ίσως η ηδονή την οποία έχεις όταν έρχεσαι σε επαφή με το θείο. Πιστεύω στον θεό των μαθηματικών και εγώ ήρθα σε επαφή με μια αρμονία στο Σύμπαν. Είναι μια ομορφιά».

Μπορείτε να το παραλληλίσετε με ένα πιο καθημερινό συναίσθημα, ώστε να μπορούμε να το αντιληφθούμε και εμείς;
«Εγώ πάντα όταν βλέπω το ηλιοβασίλεμα νιώθω δέος. Το έχω δει άπειρες φορές και δεν μπορεί να χωρέσει στο μυαλό μου η ομορφιά που βλέπω. Είναι το ίδιο συναίσθημα, αλλά με διαφορετικό τρόπο, επειδή είναι δική σου “γέννα”».

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜagazino στις 20 Νοεμβρίου 2011.

Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου 2011

Ανοιχτά Μυαλά, Ανοιχτές Ψυχές, Ανοιχτές Σχολές!


Το κίνημα για τις ανοιχτές σχολές στα ελληνικά πανεπιστήμια, που οργανώθηκε αρχικά από ομάδες φοιτητών του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών (ΑΣΟΕΕ) και τώρα αναπτύσσεται σε πολλές άλλες σχολές, αποτελεί το πιο υγιές αντανακλαστικό της κοινωνίας μας στην πολιτισμική κατρακύλα των τελευταίων δεκαετιών, που τώρα εκδηλώνεται δραματικά με την οικονομική κρίση. Το αληθινά νεανικό, γνήσιο, αυθόρμητο αυτό κίνημα είναι η πιο ουσιαστικά προοδευτική αντίδραση στο αίσχος που μας περιβάλλει, η πιο καθαρή, γλυκειά αχτίδα φωτός μέσα στο σκοτάδι των καιρών μας.

Αυτόνομες ομάδες νέων ανθρώπων, χωρίς καθοδήγηση από κόμματα, κρατικούς ή πολιτικούς ταγούς, παίρνουν την τύχη τους στα χέρια τους και αποφασίζουν να δράσουν, από κοινού, για να υπερασπιστούν το πραγματικό τους συμφέρον: τη μόρφωση, την πρόοδο και την προκοπή τους. Κι αυτό, μέσα στο βαθύτατα αντιπνευματικό, σκληρά εχθρικό, συχνότατα βάρβαρο περιβάλλον που έθρεψε στα πανεπιστήμια μας, ολόκληρες δεκαετίες, η κομματοκρατία, με όπλα τη βία, τον καταναγκασμό και τη συναλλαγή. Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές που τώρα συσπειρώνονται για να υπερασπιστούν το δικαίωμά τους στη συνεχή, αδιάκοπη, μόρφωση, το δικαίωμα στις συνεχώς ανοιχτές σχολές, υψώνουν το ανάστημά τους, γενναία, απέναντι στις στη βαθιά αντιδραστική στάση κάποιων νεολαιών, και όχι μόνων, κομματικών ή άλλων, που αναπαράγουν τα χειρότερα στοιχεία των σάπιων οργανισμών που τις δημιούργησαν. Αν η κατάντια του τόπου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο άθλιο πολιτικό σύστημα, και στα κόμματα που το στηρίζουν και το υπηρετούν, η κατάντια των πανεπιστημίων οφείλεται, αντίστοιχα, στις ανίερες προεκτάσεις τους στα πανεπιστήμια, στα πλοκάμια ενός σάπιου πολιτικού συστήματος που θέλουν να πνίξουν κάθε γνήσια πνευματική δραστηριότητα, κάθε δημιουργική σκέψη, είτε μέσω κάποιων κομματικών τους πρακτόρων, κατ' όνομα μόνο πανεπιστημιακών αρχόντων, είτε μέσω των αναίσθητων και επίορκων ακαδημαϊκών, τάχα δασκάλων, που συναλλάσσονται μαζί τους, είτε μέσω των τυφλών οπαδών τους, των φοιτητοπατέρων, των νεοσσών κομματαρχών, που πατρονάρουν, για ίδιο όφελος. Γιατί είτε οι φορείς που προωθούν το κλείσιμο των σχολών ανοιχτά, είτε κάποιοι άλλοι, που καμώνονται τους ουδέτερους, και χαίρονται σαν τους λύκους στην αναμπουμπούλα, όσοι θέλουν να σταματήσουν την εκπαίδευση στο όνομα της εκπαίδευσης, απεργάζονται το κακό του τόπου, το κακό των νέων μας, το κακό όλων μας.

Ετούτη τη φορά, κόμματα και νεολαίες θέλουν να κλείσουν τις σχολές--ή νίπτουν τας χείρας, μερικοί, το ίδιο κάνει--για να διαμαρτυρηθούν για το νέο νόμο. Άλλοτε τις κλείνουν για άλλους λόγους, κάθε φορά κάποιο πρόσχημα υπάρχει για να γίνει το κακό--τώρα βρήκαν ετούτη την αιτιολογία. Όμως το κίνημα για τις ανοιχτές σχολές ορθά, ορθότατα, δεν παίρνει θέση στο θέμα του νόμου. Άλλοι είναι υπέρ, άλλοι εναντίον, άλλοι ίσως αδιάφοροι, δεν έχει αυτό σημασία. Με σωστό, γνήσια νεανικό ένστικτο αφήνουν την αντιδικία για τον νόμο έξω, πέρα, από το πιο πολύτιμο πράγμα που αποζητούν από τα χρόνια των σπουδών τους: το δικαίωμα στη μάθηση, στη σωστή, συνεχή λειτουργία των πανεπιστημίων τους, των σχολών τους. Κανένας δεν έχει δικαίωμα να τους τη στερεί, κανένας κομματάρχης ή ιδεοληπτικός, κανένας πανεπιστημιακός ή συνδικαλιστής, κανένας φανατικός ή πολιτικάντης. Τα πανεπιστήμια είναι για να διδάσκουν, μέσα στη συνεχή, ανοιχτή διαδικασία της παιδείας, την πιο όμορφη, την πιο υψηλή εκδήλωση του πνεύματος. Είναι και πρέπει να παραμένουν πάντα ανοιχτά, πάντα ανοιχτά στις ιδέες και στη δουλειά, πάντα ανοιχτά στο πνεύμα και τον πολιτισμό, πάντα ανοιχτά στο διάλογο, που βέβαια περιλαμβάνει και τη διαφωνία, αλλά με τους κανόνες πολιτισμένων ανθρώπων, πάντα ανοιχτά, αλλά πάντα χωρίς βία, πάντα χωρίς καταναγκασμό, πάντα με ανοιχτόκαρδη διάθεση, πάντα, όπως λέει σοφά ο Ανδρέας Εμπειρίκος "δια της αγωνιστικής καλής θελήσεως", πάντα με σεβασμό για την άποψη του άλλου, πάντα και παντού με ανιδιοτέλεια, κατανόηση και καλοσύνη.

Αυτό τα πνεύμα, το τόσο απαραίτητο για τη λειτουργία τους, έχει δυστυχώς πληγεί βίαια τα τελευταία χρόνια, έχει τραυματισθεί βαριά από τις χειρότερες εκφάνσεις της πολιτικής μας ζωής. Νομίζαμε ως τώρα--εγώ τουλάχιστον έτσι νόμιζα--ότι το τραύμα είναι αγιάτρευτο, το κακό ανεπανόρθωτο. Έρχται όμως η ώρα να διαψεσθούμε, οι απαισιόδοξοι. Έρχεται φαίνεται η ώρα να ξεγίνει το κακό, να αναστραφεί η πορεία, να σταματήσει η βαρβαρότητα, να γεννηθεί πάλι η ελπίδα, η ελπίδα ότι αντιστέκεται στη βαρβαρότητα ο αληθινός πολιτισμός, που είναι το πραγματικό νόημα της παιδείας. Κι αυτό όχι με νόμους, όχι με υπουργούς ή νομοθετήματα, όχι με διατάγματα και ντιρεκτίβες, αλλά με την πρωτοβουλία κάποιων νέων ανθρώπων, αληθινά νέων, νέων στο μυαλό και στην ψυχή, που θέλουν να κρατήσουν ανοιχτές τις σχολές τους. Που αγωνίζονται για το καλό.

Όλοι όσοι αγαπούμε αυτό τον τόπο, όλοι όσοι πιστεύουμε στο μέλλον του, πρέπει να υποστηρίξουμε με κάθε τρόπο τα νέα αυτά παιδιά, που ορθώνουν με τη θέληση τους τείχος στο αίσχος που αφήσαμε όλοι μας, τόσα χρόνια, άβουλα, δειλά, να αναπτυχθεί. Πρέπει να συμπαρασταθούμε με κάθε τρόπο στις νέες και τους νέους που ζητούν να ασκήσουν το δικαίωμά τους στην ελπίδα, στη μόρφωση, στο μέλλον, εδώ και τώρα, πέρα από τις ψυχρές, μαύρες δυνάμεις, που τους θέλουν σκλάβους ετούτου ή του άλλου φανατισμού, αυτού ή του άλλου κόμματος. Είναι το καθήκον όλων μας.

*Ο Απόστολος Δοξιάδης είναι συγγραφέας και σκηνοθέτης και μαθηματικός

Τρίτη 26 Ιουλίου 2011

Κρατούμενος στις φυλακές ανηλίκων Αυλώνα τιμήθηκε με βραβείο απο την Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία.

Πρόκειται για ένα παιδί της β' τάξης λυκείου, που ζει και σπουδάζει μέσα στις φυλακές Αυλώνα.
Μαζί με άλλα δέκα παιδιά πήρε μέρος στο διαγωνισμό, που έγινε μέσα στο σχολείο, το οποίο μετατράπηκε σε εξεταστικό κέντρο. Από τα δέκα, τα τρία παιδιά ξεχώρισαν και το γραπτό ενός βραβεύθηκε. Είναι 21 ετών, προέρχεται από χώρα του ανατολικού μπλοκ και είναι στη φυλακή, γιατί -όπως λέει ο διευθυντής του σχολείου του- βρέθηκε μια ατυχή στιγμή σε χώρο που δεν έπρεπε να βρεθεί.
«Είναι ένα παιδί σεμνό, χαμηλών τόνων, που όταν του απευθύνεις το λόγο κοκκινίζει» λέει ο διευθυντής του σχολείου, μαθηματικός Πέτρος Δαμιανός. «Εχει επιφανή και πολλά ταλέντα. Δεν παραιτείται εύκολα. Βρίσκεται μόνο του στην Ελλάδα, αφού οι γονείς του εξακολουθούν να μένουν στην πατρίδα του. Από πέρσι που ήρθε στο σχολείο, καταλάβαμε αμέσως πως είχε κλίση στα μαθηματικά. Είχε γερή βασική παιδεία από την πατρίδα του, και μόλις σε λίγους μήνες έμαθε να μιλάει πολύ καλά τη γλώσσα μας. Εχει ταλέντο στα μαθηματικά, αλλά συγχρόνως διαβάζει λογοτεχνία, παίζει μπάσκετ και ζωγραφίζει υπέροχα. Τον έχουμε ήδη παροτρύνει να λάβει μέρος σ' έναν διαγωνισμό που θα κάνει το αντίστοιχο σχολείο των γερμανικών φυλακών στη ζωγραφική και μ' αυτό έχει τώρα απορροφηθεί».
Στην αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών, που δόθηκαν τα βραβεία της Μαθηματικής Εταιρείας, όλοι οι βραβευθέντες ήταν εκεί με τους γονείς, ακόμη και τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους. Μόνος ο λυκειάρχης του σχολείου των φυλακών σκούπιζε κρυφά τα μάτια του πηγαίνοντας να παραλάβει το βραβείο του μαθητή του.
«Την άλλη μέρα», λέει ο καθηγητής, «οργανώσαμε μια μικρή τελετή μέσα στη φυλακή παρουσία του διευθυντή και όλων των μαθητών για να ανακοινώσουμε την επιτυχία του και να του δώσουμε το βραβείο του. Συγκινημένο το παιδί, δέχθηκε τα συγχαρητήρια των συμμαθητών του, ενώ ο διευθυντής των φυλακών τού έκανε και ένα συμβολικό δώρο 100 ευρώ για τη διάκριση».
Ομως δεν είναι η πρώτη διάκριση που παίρνει ο συγκεκριμένος μαθητής. Πέρσι τον βράβευσε και η Εγκληματολογική Εταιρεία που έχει υιοθετήσει το σχολείο και βραβεύει τους μαθητές με βάση το τρίπτυχο: καλοί βαθμοί, χωρίς απουσίες και καλή συμπεριφορά. Το σχολείο των Φυλακών Αυλώνα μετράει ήδη 11 χρόνια ζωής. Και ο διευθυντής του ήταν εκεί προσφέροντας εθελοντική εργασία, πολλά χρόνια πριν λειτουργήσει το σχολείο το έτος 2000.
Ο λυκειάρχης λέει στην «Κ.Ε.» ότι δεν είναι η πρώτη φορά που το σχολείο παίρνει διακρίσεις: «Για μας είναι διάκριση και το γεγονός ότι κάποια από τα παιδιά μας επιτυγχάνουν στις πανελλήνιες εξετάσεις. Πέρσι, τρία παιδιά μπήκαν σε σχολές των ΤΕΙ».
Δεν είναι εύκολο να είσαι κρατούμενος και να σπουδάζεις. Θέλει κουράγιο να ξεπερνάς τα μύρια προβλήματα, να αφοσιώνεσαι στο διάβασμα και μάλιστα να επιτυγχάνεις το στόχο σου. «Από τα τρία παιδιά που πέρασαν στις πανελλαδικές», αφηγείται ο λυκειάρχης, «το ένα καταφέραμε να μεταφερθεί σε φυλακές κοντά στη σχολή του. Το δεύτερο αποφυλακίσθηκε τις παραμονές των πανελλαδικών και το τρίτο εξακολουθεί να βρίσκεται στον Αυλώνα».
Σ' αυτά τα παιδιά , αλλά ειδικά στα δέκα που πήραν μέρος στο διαγωνισμό της Μαθηματικής Εταιρείας, ο λυκειάρχης μαζί με άλλους καθηγητές έκαναν φροντιστήριο μετά το καθημερινό πρόγραμμα και τις αργίες, από τον προηγούμενο Οκτώβριο.
Στο σχολείο είναι εγγεγραμμένοι 283 μαθητές, όμως όσοι φοιτούν πραγματικά ανέρχονται σε 150, ενώ στο δημοτικό φοιτούν περί τους 80. Οι αλλοδαποί υπερτερούν, κυρίως είναι Αλβανοί. Η αναλογία αλλοδαπών-Ελλήνων είναι 50-50.
«Οταν όμως άρχισε να λειτουργεί το σχολείο», μας ενημερώνει ο λυκειάρχης, «στο λύκειο ήταν όλοι Ελληνες. Τώρα όμως κυριαρχούν άτομα από το ανατολικό μπλοκ, αλλά και από την Παλαιστίνη, το Σουδάν, την Αλγερία και την Τυνησία. Παιδιά που δεν γνωρίζουν καλά τα ελληνικά όταν έρχονται κι όμως ορισμένα απ' αυτά μαθαίνουν τέλεια, μέσα σε ελάχιστους μήνες. Πολλά απ' αυτά με εκπλήσσουν ευχάριστα, ενώ και μετά την αποφυλάκισή τους διατηρώ τηλεφωνική επαφή μαζί τους. Κυρίως όμως με όσα μπαίνουν σ' έναν δρόμο και εντάσσονται στην κοινωνία. Με αυτούς που δεν επικοινωνώ, θεωρώ ότι ντρέπονται γιατί, ίσως, δεν μπόρεσαν να κρατήσουν τις υποσχέσεις τους για ομαλή ένταξη. Μην ξεχνάτε πως όλα τα παιδιά που βρίσκονται στην προεφηβική ή την εφηβική ηλικία πιστεύω ότι είναι υποψήφια για τις φυλακές Αυλώνα. Καθώς έχω γνωρίσει δεκάδες περιπτώσεις που βρίσκονται στη φυλακή για τυχαίους λόγους που συνδυάζονται με το ορμητικό της ηλικίας, το οικογενειακό περιβάλλον και τις κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες μεγαλώνουν. Κάθε παιδί έχει και τη δική του ιστορία. Μέσα στο σχολείο αυτό, που μπορεί να είναι και το "σχολείο της ελπίδας", υπάρχουν βασανισμένες ψυχές που ζητούν μια δεύτερη ευκαιρία, κι αυτήν πιστεύω πως πρέπει όλοι να τη δώσουμε».

Τρίτη 19 Ιουλίου 2011

Δημήτρης Νανόπουλος


Φυσικός επιστήμονας, που γεννήθηκε Ελληνας, έφυγε και διέπρεψε εκτός Ελλάδος... εκεί όπου τα μυαλά ανθούν, εκεί όπου τα μυαλά νιώθουν απαραίτητα, εκεί όπου το καλό διακρίνεται και ξεχωρίζει, ξεφεύγει από τη μετριότητα του «δεν βαριέσαι, αργά ή γρήγορα όλοι θα πεθάνουμε».Μεγάλωσε παίζοντας μπάλα στις αλάνες της Αθήνας και το αρχικό του όνειρο ήταν να γίνει ποδοσφαιριστής. Δεν φοράει κουστουμάκι, στο πουκάμισό του είναι ξεκούμπωτο το κουμπί του λαιμού, δηλώνει αναρχικός του πνεύματος και ανυπότακτος. Πλησιάζει τα 50 του χρόνια και δύο φορές ως σήμερα έχει αγγίξει το βραβείο Νομπέλ. Είναι ένας από τους μόνιμους διεκδικητές του εξαιτίας των ερευνών του, αλλά πάνω από όλα είναι ένας από αυτούς που έχουν πλησιάσει σε απόσταση αναπνοής το πολυπόθητο όνειρο του ανθρώπου: την ανακάλυψη του Σύμπαντος.

Εσείς πώς βρίσκεστε ξαφνικά στην καρδιά της έρευνας στην Αμερική;
«Κατ' αρχάς δεν ξεκίνησα στην Αμερική, ξεκίνησα πηγαίνοντας στην Αγγλία»
Ας τα πάρουμε με τη σειρά... Μια φορά κι έναν καιρό γεννήθηκε ένα παιδί...

«Εδώ, στην Αθήνα. Στην Παλλήνη συγκεκριμένα».

Ναι, θυμάμαι, γιατί παλαιότερα, που έψαξα να σας βρω, διαπίστωσα ότι εκεί έμεναν οι γονείς σας.

«Βεβαίως. Και εκεί μένουν ακόμη. Κάποια στιγμή μείναμε στου Ζωγράφου, εγώ το '71 τελείωσα το Πανεπιστήμιο και έφυγα στην Αγγλία».

Γιατί φύγατε;

«Γιατί η κατάσταση εδώ "έβραζε"... Δεν μπορούσα να πιστέψω, ανεξάρτητα από την πολιτική τοποθέτησή μου, ότι ήταν δυνατόν να συμβαίνουν όλα αυτά σε μια ευρωπαϊκή χώρα».

Πόσων χρόνων ήσασταν τότε;

«Είμαι γεννημένος το '48, Σεπτέμβρη του '48. Η δικτατορία, δηλαδή, με βρήκε πρωτοετή στο Πανεπιστήμιο. Η γενιά μου είμαστε όλοι παιδιά του Παπανούτσου και του Γεωργίου Παπανδρέου, παιδιά που στο γυμνάσιο ζήσαμε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και όλα αυτά. Μετά μπήκαμε στο Πανεπιστήμιο, είχαν ήδη αλλάξει κάπως τα πράγματα. Με το που μπαίνουμε, πρωτοετείς φοιτητές, έρχεται η 21η Απριλίου, μας τυχαίνει το πρώτο λαχείο και προσωπικά τσιμπιόμουν, γιατί δεν μπορούσα να πιστέψω αυτό που συνέβη. Νόμιζα ότι ζούσα σε άλλη χώρα. Και ήμουν ένας απλός άνθρωπος, ένας φοιτητής ­ με κάποιες αρχές βεβαίως».
Οι γονείς σας είχαν καμία σχέση με την επιστήμη;

«Οχι. Καμία. Περίεργο πράγμα».

Και πώς το εξηγείτε σήμερα;

«Τύχη... Είχα την εξής μεγάλη τύχη. Γυμνάσιο πήγαινα στου Ζωγράφου, αλλά για κάποιο λόγο ήρθα σε σύγκρουση με έναν καθηγητή και αναγκάστηκα στην Δ' τάξη να φύγω και να αλλάξω σχολείο. Πήγα στο 3ο Γυμνάσιο Αμπελοκήπων. Τότε το 10ο ήταν το καλύτερο αλλά πήγα στο 3ο, γιατί το 10ο ήταν γεμάτο».

Με μαθηματικό μαλώσατε;

«Οχι, με έναν θεολόγο... (γέλια) Στο 3ο λοιπόν συνάντησα τον Βαγγέλη τον Τσιγκούνη, έναν σπουδαίο καθηγητή, φυσικό, ο οποίος με βοήθησε πάρα πολύ. Ως την Γ' γυμνασίου το μυαλό μου ήταν όλο στο γήπεδο και την μπάλα. Ημουν, δηλαδή, ένα φυσιολογικό παιδί της εποχής μου, της αλάνας και όλα αυτά. Ούτε μεγάλη αλητεία ­ με την κακή έννοια ­ ούτε το καλό παιδάκι που άκουγε τη μαμά. Και να σας πω και κάτι, εκείνη την εποχή δεν επιζούσες άμα δεν ήσουν και έτσι. Αλλά στην Δ' γυμνασίου συνέβη ένα περίεργο πράγμα... λες και μου ήρθε επιφοίτηση».

Πώς έγινε αυτό;

«Πραγματικά δεν ξέρω. Εγώ είχα διαλέξει το πρακτικό, γιατί ­ παρ' όλο που μου άρεσαν τα κλασικά ­ δεν έβλεπα μέλλον. Τι να γινόμουν, ας πούμε, φιλόλογος; Το σεβόμουν και το εκτιμούσα αλλά δεν ήταν και πολύ της μόδας τότε. Στο πρακτικό, παρ' όλο που δεν δούλευα πολύ, έβγαζα καλούς βαθμούς. Ημουν δηλαδή ένας μέτριος μαθητής του 16-17. Από τη στιγμή όμως που ανακάλυψα τη φυσική, έπεσα με τα μούτρα στο διάβασμα. Εβλεπα ότι πήγαινε το πράγμα».



Τι ήταν που σας μάγεψε στη φυσική;

«Τι να σας πω... δεν ξέρω. Ενιωθα λιγάκι σαν να ανακαλύπτω πρώτη φορά εγώ όλα αυτά τα φαινόμενα και τους νόμους. Είχα δε την εντύπωση ότι αυτά που αισθανόμουν εγώ τα αισθάνονταν και όλοι οι άλλοι. Νόμιζα δηλαδή ότι ήταν κάτι που μπορούσα να το μοιραστώ και να με καταλάβουν και άλλοι. Αισθανόμουν όπως όταν παίζαμε μπάλα με τους φίλους μου. Αρχισα να τους ρωτώ αν έλυσαν την άσκηση, πώς τους φάνηκε και όλα αυτά, αλλά δεν έβρισκα τελικώς ανταπόκριση. Δεν έβαζαν όλοι γκολ με τις ασκήσεις φυσικής, δηλαδή (γέλια). Εγώ έλυνα τα προβλήματα πάρα πολύ γρήγορα και με έναν πολύ περίεργο τρόπο. Το έβλεπε αυτό ο Τσιγκούνης και μου έλεγε: "Παιδί μου, σωστό είναι, αλλά πώς το σκέφτηκες αυτό;". Του Τσιγκούνη του άρεσε πολύ η φυσική, δεν το έκανε δηλαδή καταναγκαστικά, γι' αυτό θα τον λατρεύω πάντα. Το ευχαριστιόταν. Εβαζε λοιπόν καμιά περίεργη άσκηση και ερχόταν εκεί που καθόμουν εγώ πίσω πίσω και με σκουντούσε. "Σήκω", μου έλεγε. Χωρίς να με ρωτήσει αν την έχω λύσει ή όχι. Πολλές φορές ήταν κουρασμένος και έβαζε εμένα να λέω στην τάξη διάφορα περίεργα. Είχαμε δηλαδή μια τέτοια σχέση. Μου έλεγε λοιπόν: "Εσύ θα πας για φυσικός". Κοιτάξτε τώρα σύμπτωση. Εγώ έχω έναν ξάδελφο ­ Γιάννης Σιγάλας λέγεται ­, ο οποίος είναι πολιτικός μηχανικός και έχω να τον δω χρόνια. Αυτός πήγαινε στο 10ο και ήταν ανακατεμένος με κύκλους πιο πάνω από μένα. Είχε μια μανία στα μαθηματικά και είχε ψάξει διάφορα γύρω από την έρευνα, γύρω από σπουδές στο Πρίνστον κλπ. Χωρίς να ξέρει ότι και μένα μου άρεσαν τα μαθηματικά, όποτε συναντιόμασταν μου μιλούσε για όλα αυτά. Εγώ όμως, από το περιβάλλον που προερχόμουν, το μόνο που σκεφτόμουν ήταν να βρω μια δουλειά για να βγάζω το ψωμί μου. Οχι ότι αυτά που μου έλεγε δεν τα άκουγα ή δεν με έβαζαν σε σκέψεις. Τελειώνοντας το σχολείο, περνάω στο Φυσικό. Δεν είχα μπει από τους πρώτους. Σας είπα, ήμουν μέτριος μαθητής. Στο Πανεπιστήμιο όμως υπήρχε η ομάδα των πρώτων ­ το θυμάμαι σαν να είναι τώρα. Αυτοί ήταν οι σνομπ. Κάποια στιγμή άρχισαν να μας βάζουν ασκήσεις. Καθηγητής μας ήταν ο Αλεξόπουλος, τον οποίο τον είχε και ο Τσιγκούνης. Αυτά, λοιπόν, που μας έβαζε εμένα μου φαίνονταν αστεία, γιατί από τον Τσιγκούνη είχα συνηθίσει να λύνω τέτοιες ασκήσεις. Αυτοί λοιπόν ­ η ομάδα των πρώτων ­ με πρόσεξαν και αρχίσαμε σιγά σιγά να συνδεόμαστε. Με ενέταξαν και εμένα στον κύκλο τους. Τα παιδιά αυτά προέρχονταν από σχολές όπως η Φαρμακευτική κλπ. ­ και πάλι άρχισα να ακούω συζητήσεις περί ερεύνης και τέτοιων μυστηρίων. Κάποιος μια φορά είπε κάτι για τον Δημόκριτο. Παίρνω λοιπόν και εγώ το λεωφορείο, πάω στον Δημόκριτο, μπαίνω μέσα ­ μου άρεσε πολύ ο Δημόκριτος. Ξέρετε, τεράστια διαφορά από το Χημείο. Μετά ήρθε ο κύριος Χατζηιωάννου, ο οποίος μόλις φέτος πήρε σύνταξη στη Θεωρητική Φυσική και ο οποίος πραγματικά μας άνοιξε τα μάτια γύρω από αυτά τα θέματα. Κατάλαβα ότι η θεωρητική φυσική ήταν ο χώρος όπου "θα έπαιζα μπάλα"».

Πώς το καταλάβατε;

«Δεν ξέρω. Εγώ πιστεύω ότι κάτι συμβαίνει με το DNA του ελληνικού μυαλού και δεν το εννοώ μοιρολατρικά. Αλλά, αν ανατρέξουμε πίσω στην εποχή του Πλάτωνα και ως σήμερα, θα δούμε ότι οι Ελληνες είναι πολύ καλοί στα μαθηματικά. Ισως ο κόσμος να μην το ξέρει, αλλά έχουμε μια μεγάλη παράδοση στα μαθηματικά. Δεν το λέω με καμία τελολογική έννοια, αλλά είναι μια τάση του μυαλού μας που μπορεί να έχει σχέση και με το περιβάλλον. Δεν ξέρω ακριβώς, είναι κάτι που βγαίνει από την παρατήρηση. Νομίζω ότι η Ελλάδα ­ γενικά, μέσα και έξω ­ έχει στη σύγχρονη επιστήμη τρομακτική αιχμή. Κυρίως στη θεωρητική φυσική και ίσως παράλληλα και στη βιολογία. Αλλά τα μεγάλα ονόματα διεθνώς προέρχονται από τη θεωρητική φυσική. Αν και εμένα δεν με νοιάζει αν είναι μέσα ή έξω από την Ελλάδα. Αυτά είναι ανοησίες. Και έξω είμαστε κανονικότατοι Ελληνες. Πάμε και ερχόμαστε, ζούμε σε ένα διεθνές χωριό και ο καθένας προσπαθεί από όπου μπορεί. Σας έλεγα λοιπόν ότι έχουμε μια πολύ μεγάλη παράδοση. Κάτι μας τραβάει σε αυτό το πράγμα ­ δεν ξέρω τι ακριβώς. Στη συνέχεια, λοιπόν, πηγαίνω με υποτροφία στην Αγγλία, στο Σάσεξ. Ρωτάνε μερικοί γιατί δεν πήγαν κατευθείαν στην Αμερική. Είχα μάθει ότι στην Αμερική σού παίρνει πάρα πολύ χρόνο το διδακτορικό. Εγώ δεν ήθελα να πέσω σε τέτοιο λούκι. Στην Αγγλία είναι διαφορετικά τα πράγματα. Τελικώς κατόρθωσα και το πήρα μέσα σε ενάμιση χρόνο το διδακτορικό μου. Επεσα με τα μούτρα στο διάβασμα. Νόμιζαν ότι είμαι τρελός, αλλά δεν έχει σημασία. Εμπαινα μέσα στο δωμάτιο Παρασκευή και ξανάβγαινα τη Δευτέρα και χτύπαγαν την πόρτα μήπως έχω πάθει τίποτε. Δηλαδή δεν πήγαινα ούτε σε πάρτι ούτε σε τίποτε. Ελεγα ή θα κάνουμε δουλειά ή δεν θα κάνουμε. Και έτσι τελείωσα γρήγορα, για να μπορώ μετά να "πέσω" στην έρευνα».

Οι γονείς σας τι δουλειά έκαναν; Είχαν δηλαδή την οικονομική άνεση για να κάνετε εσείς όλα αυτά;

«Φυσιολογικοί άνθρωποι ήταν. Ο πατέρας μου δούλευε στον "Ευαγγελισμό". Η μητέρα μου δεν δούλευε, ήταν η κλασική νοικοκυρά. Ημασταν μια μικροαστική οικογένεια. Μια καλή, φυσιολογική, μικροαστική οικογένεια. Δηλαδή δεν μπορώ να πω ούτε ότι στερήθηκα ξέρετε, αυτούς τους ηρωισμούς ­ ούτε το αντίθετο».

Είσαστε μοναχοπαίδι;

«Ναι, μοναχοπαίδι».

Τελικώς έχετε δώσει μια απάντηση στο ερώτημα "τι είναι αυτό που κάνει κάποιους ανθρώπους να διακρίνονται στη ζωή τους";

«Δεν ξέρω, πρέπει να είναι συνδυασμός. Εγώ πιστεύω ότι είναι συνδυασμός του να είσαι τυχερός να ασχοληθείς με αυτό που είναι η κυτταρική σου έφεση».

Αρα πιστεύετε ότι ο άνθρωπος γεννιέται...

«Τι να πω... Οταν σου δίνουν ένα πρόβλημα και βλέπεις τον άλλον να χτυπάει το κεφάλι του στον τοίχο κι εσύ το λύνεις σε δύο λεπτά... Ή όταν πλένεις το πρωί τα δόντια σου και ξαφνικά σου έρχεται μια ιδέα που μπορεί να αλλάξει ολόκληρη τη φυσική για τα επόμενα δέκα χρόνια... Κάτι υπάρχει εκεί πέρα. Και αυτό συμβαίνει και στην τέχνη και παντού. Υπάρχουν δηλαδή πράγματα που γίνονται φυσιολογικά και υπάρχουν και μερικά jumps (άλματα) τα οποία δεν μπορούμε να τα εξηγήσουμε. Πέρα όμως από όλα αυτά, νομίζω ότι είναι ζήτημα φιλοδοξίας, στόχου. Θέλεις να γίνεις κάτι, να αφήσεις κάτι πίσω σου. Αμα είσαι και χαζός, θα καταλήξεις χαζά. Και, τρίτον, πιστεύω ότι παίζει ρόλο και η τύχη. Και βέβαια η σκληρή δουλειά. Πολύς κόσμος αυτό δεν το καταλαβαίνει. Βλέπουν τηλεοράσεις, συνεντεύξεις, γραβατίτσες και νομίζουν ότι αυτό είναι. Αν ρωτήσετε όμως τη γυναίκα μου, θα σας πει τι κάνω κάθε βράδυ. Είναι πάρα πολλή η δουλειά. Και όχι μόνο η δική μου. Υπάρχει ολόκληρη ομάδα πίσω από μένα».

Τελειώνοντας από το Σάσεξ, τι ακριβώς κάνετε;

«Με παίρνουν για δύο χρόνια στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών Ευρώπης, στη Γενεύη. Από εκεί πηγαίνω για ένα χρόνο στη Γαλλία και από εκεί με παίρνουν στο Χάρβαρντ. Και από το Χάρβαρντ με ξαναπαίρνουν πίσω στη Γενεύη».

Οταν λέτε ότι σας «έπαιρναν από 'δώ, σας έπαιρναν από 'κεί», τι ακριβώς εννοείτε;

«Μου έδιναν προσφορές και εγώ τις απέρριπτα ή τις αποδεχόμουν».

Οι προτάσεις γίνονταν σε σχέση με την έρευνα την οποία κάνατε;

«Ναι. Σου λένε "εμείς θέλουμε αυτό"... Αν εσύ μπορείς να τους το προσφέρεις, τότε σε αγοράζουν. Είναι όπως παίρνει σήμερα μια ομάδα έναν ποδοσφαιριστή...».

Μετεγγραφές δηλαδή, για να μπορέσουν να πάρουν το επόμενο Νομπέλ. (γέλια)

«Ακριβώς. Σου λέει "σου δίνω καλό μισθό, σου προσφέρω τα μέσα, δούλεψε... κάνε αυτό που ξέρεις για μένα". Καταλάβατε; Είναι και τα μέσα που διαθέτουν. Διότι εγώ για να μπορέσω να δουλέψω πρέπει να έχω ομάδα. Θέλω επίσης να τονίσω ότι τα πράγματα έχουν σκληρύνει πάρα πολύ στον χώρο της έρευνας, ακόμη και στην Αμερική. Ο τρόπος εξεύρεσης των χρημάτων και όλα αυτά... έχουν αγριέψει πάρα πολύ. Δεν είναι δηλαδή ότι "ο τάδε είναι καλός... ας του δώσουμε λεφτά". Πρέπει να πολεμάς, να δουλεύεις διαρκώς, να κάνεις εκθέσεις κτλ., κτλ. Και όλα αυτά είναι χρονοβόρα. Εγώ τα σιχαίνομαι, αλλά πρέπει να παίξεις το παιχνίδι. Αμα μπεις στο γήπεδο πρέπει να παίξεις μπάλα, δεν γίνεται αλλιώς».

Ποια ήταν η στιγμή που, επιστημονικά, από ένας στους ένα εκατομμύριο επιστήμονες γίνεστε ένας στους δέκα καλύτερους και πιο περιζήτητους στον κόσμο;

«Δεν ξέρω... Υπάρχουν διάφορα στάδια... Αλλά περισσότερο θα έλεγα ότι αυτό το καταλαβαίνεις πάνω στη δουλειά».

Πάνω στη δουλειά δηλαδή κάνεις κάτι, σκέφτεσαι κάτι, που νιώθεις ότι είναι μεγάλο, μπορεί να σε οδηγήσει στο Νομπέλ...

«Ναι. Και πρέπει να σας πω ότι η μεγαλύτερη ευχαρίστηση για έναν επιστήμονα ερευνητή δεν είναι ούτε το Νομπέλ ούτε οι συνεντεύξεις ούτε τίποτε απ' όλα αυτά. Είναι εκείνη η ώρα που γίνεται η ανακάλυψη. Αυτό το πράγμα δεν μπορεί να περιγραφεί. Και το ξέρεις εκείνη τη στιγμή ότι έχεις χτυπήσει σε κάτι μεγάλο».

Πείτε μου μια τέτοια στιγμή δική σας.

«Το 1977 κάναμε μια θεωρητική ανακάλυψη την οποία θεωρώ και την καλύτερη δουλειά μας. Δεν ξέρω αν γνωρίζετε για τα λεγόμενα κουάρκ, τα οποία είναι τα βασικά συστατικά. Ο κόσμος άρχιζε να ανακαλύπτει μια σειρά από καινούργια κουάρκ... Το πρόβλημα τώρα ήταν αν θα ξαναρχίσουμε από την αρχή. Αντί δηλαδή να τα λέμε "πρωτόνια" ή "νετρόνια", να τα λέμε "κουάρκ". Σαν να έχουμε δηλαδή ένα κρεμμύδι που το ξεφλουδίζουμε. Εμείς κατορθώσαμε και βγάλαμε μια θεωρία το 1977 ­ πιτσιρικάς εγώ τότε ­ με την οποία αποδεικνύαμε με τα στοιχεία που είχαμε ως εκείνη τη στιγμή ότι πρέπει να υπάρχουν μόνο έξι κουάρκ στη φύση και έχουμε τελειώσει. Ως εκείνη τη στιγμή είχαμε μόνο τέσσερα ή κάτι τέτοιο. Και αυτό είναι μεγάλο πράγμα, να μπορέσει κανείς να θέσει έναν περιορισμό. Το 1989 ­ 12 χρόνια μετά ­ έγινε ένα πείραμα στη Γενεύη το οποίο επαλήθευσε αυτή τη θεωρία. Αυτό συνέβη ως εξής: Ημουν τότε στο Μεγάλο Πεύκο ­ σε ένα κτήμα που έχει ο πεθερός μου εκεί ­ και δούλευα. Ηταν αργά το βράδυ όταν είδα ότι το νούμερο δεν μπορούσε να είναι πάνω από έξι. Σηκώθηκα επάνω και προσπάθησα να ελέγξω μήπως είχα κάνει λάθος στις πράξεις. Το νούμερο έπρεπε να είναι μικρό, γιατί όταν πας για τη βασική θεωρία δεν μπορεί η βασική θεωρία να έχει 352 σωμάτια. Πρέπει να είναι μικρό το νούμερο. Τα ξανακοιτάω λοιπόν... είχα ανάψει. Πάω να το πω στη γυναίκα μου, αλλά κοιμόταν εκείνη την ώρα. Δεν είχα σε ποιον να μιλήσω. (γέλια) Αυτή ήταν μια καλή στιγμή. Μια άλλη στιγμή ήταν πάλι στη Γευνεύη, ένα βράδυ με δύο συναδέλφους μου, που βγάλαμε μιαν άλλη θεωρία. Και πάλι ξέραμε εκείνο το βράδυ ότι είχαμε πετύχει κάτι σημαντικό. Την άλλη μέρα φεύγαμε όλοι για ένα μεγάλο συνέδριο στο Μπράιτον, στην Αγγλία, όπου όλοι θα ήμασταν ομιλητές. Πήγαμε λοιπόν σε ένα μπαρ και ήπιαμε... και θέλω να πω ότι αυτές είναι οι στιγμές οι δικές μας, της πραγματικής απόλαυσης».

Πάντως είναι πολύ αστείο για όλους εμάς τους κοινούς θνητούς να ακούμε ότι ο λόγος που βρισκόμαστε τώρα εδώ είναι ότι υπάρχουν έξι κουάρκ... (γέλια)

«Δικαιολογημένο αυτό που λέτε και καλά κάνετε και γελάτε... Από αυτό όμως το τόσο άσχετο για σας στοιχείο καταλήγουμε σε ένα πολύ χρήσιμο συμπέρασμα: "Νομίζουμε ότι η φύση είναι περίπλοκη, όταν όμως πραγματικά την καταλαβαίνουμε φαίνεται σίγουρα απλή"».

Να σας πω... Υπάρχουν καλοί και κακοί επιστήμονες;

«Η διαφορά ενός καλού από έναν κακό επιστήμονα είναι το να μην επιμένει, στην περίπτωση που αποδειχθεί, στο λάθος του. Υπάρχουν πολλών ειδών λάθη. Υπάρχουν λάθη χαζά· δηλαδή το να κάνει κάποιος λάθος στις πράξεις. Ε, αυτό είναι λίγο ασυγχώρητο... είναι βαρύ. Από εκεί και πέρα όμως μπορεί να φτιάξεις μια θεωρία, να είναι συνεπής, αλλά να γίνει ένα πείραμα και να αποδειχθεί ότι αυτό το πράγμα δεν είναι έτσι. Εντάξει, έχουμε κάνει πολλά τέτοια. Αλλά αν δεν κάνεις αυτό το πράγμα, δεν θα βρεις ποτέ τη σωστή θεωρία».

Αρα θεωρείτε ότι τέτοια λάθη μάς μαθαίνουν.

«Α, βέβαια. Και σας είπα ότι αυτή θεωρώ πως είναι η διαφορά μεταξύ καλού και κακού επιστήμονα. Οταν εσύ ο ίδιος αναθεωρείς κάτι που αποδεικνύεται λάθος, οι άλλοι σε σέβονται. Και καλύτερα να το πω εγώ εναντίον του εαυτού μου παρά να προσπαθήσω να το κρύψω και να γελάνε οι υπόλοιποι πίσω από την πλάτη μου, μ' εμένα. Βέβαια κανένας δεν μπορεί να πει το "mea culpa" εύκολα. Πρέπει να έχεις κότσια για να το πεις. Αυτό λέω και στους νεότερους. Οταν δεις ότι κάτι δεν δουλεύει, το παρατάς και πας στο επόμενο».

Αυτό είναι και στάση ζωής για σας;

«Νομίζω ναι».

Πιστεύετε δηλαδή ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της αποτυχίας των ανθρώπων είναι το ότι δεν θέλουν να αποδεχθούν ότι κάνουν λάθος;

«Ακριβώς. Υπάρχουν, κατά τη γνώμη μου, εγωισμοί και εγωισμοί. Υπάρχει ο εγωισμός τού να θες να είσαι πρώτος, να φαίνεσαι κτλ... Εντάξει, αυτό το καταλαβαίνω. Αλλά τέτοιου είδους πράγμα, να λες "δεν έχω κάνει ποτέ λάθος" ή το να βλέπεις ότι γελοιοποιείσαι και να μη θες να πεις "συγγνώμη"... Βλέπετε ότι και σε άλλα θέματα, όχι μόνο στην έρευνα, μερικοί άνθρωποι καταστρέφονται, τους σκοτώνουν και δεν παραδέχονται ότι έκαναν λάθος. Αυτό το θεωρώ γελοίο πράγμα και μη ανθρώπινο».

Για ποιο λόγο, λέτε, να προσπαθεί ο άνθρωπος να εξηγήσει τον κόσμο;

«Νομίζω ότι έχουμε αυτήν την έμφυτη τάση να θέλουμε να προβλέψουμε τον κίνδυνο ή να θέλουμε να είμαστε αιώνιοι ή να βλέπουμε τη ζωή γλυκιά ­ έστω και αν δεν είναι μερικές φορές... Με τις προόδους που γίνονται αυτήν τη στιγμή στη βιολογία ­ το έχω πει και άλλες φορές ­ είμαστε τυχεροί και συγχρόνως άτυχοι».
Αν υποθέσουμε ότι υπήρχε μια πόρτα από την οποία θα μπορούσαμε να μπούμε στο μυαλό του Αϊνστάιν, τι πιστεύετε ότι ήταν αυτό μέσα στο δωμάτιο του μυαλού του που τον έκανε να ξεχωρίζει;

«Επειδή πρόσφατα άκουσα να γίνεται λόγος για γονίδιο της ευφυΐας, αν θελήσουμε να το απομυθοποιήσουμε το θέμα, μάλλον είναι θέμα διακλαδώσεων των νευρώνων. Δηλαδή τα νευρωνικά συστήματα του Αϊνστάιν έτυχε να είναι διαφορετικά. Ή τα νεύρα να έχουν καλύτερες διακλαδώσεις ή να συνδέονται πολύ περισσότερα μαζί... Υποθέτω, δεν ξέρω... Ισως είναι ανοησίες όλα αυτά, αλλά πιθανόν να είναι κάτι τέτοιο... Και προς Θεού, δεν κομίζω γλαύκα εις Αθήνας... Ολα αυτά που λέω είναι εντελώς κλασικά πράγματα. Οποιο βιβλίο αγοράσετε αυτή τη στιγμή για το μυαλό, τα λέει αυτά τα πράγματα. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε γίνεται προσπάθεια όλα να τα εξηγήσουμε μέσα από τους βασικούς νόμους. Και στη βιολογία αλλά και ειδικότερα το τι είναι σκέψη, τι είναι μνήμη, τι είναι αγάπη... Ολα αυτά κάποια στιγμή θα απαντηθούν με καθαρά χημικές εξισώσεις. Παραδείγματος χάριν, ξέρουμε τι χημικές διεργασίες συμβαίνουν όταν κάνουμε έρωτα. Σήμερα πια είμαστε σε θέση να μετράμε όλα αυτά τα πράγματα. Δηλαδή δεν είναι απλώς θεωρίες. Τα πάντα πλέον τα καταλαβαίνουμε σε ένα τέτοιο επίπεδο ανάλυσης δεδομένων. Και θα τα καταλάβουμε ακόμη καλύτερα. Η έρευνα αυτή τη στιγμή αρχίζει να επεκτείνεται σε φαινόμενα ιεραρχικά ανώτερα ­ συνείδηση, ας πούμε, σκέψη, ελευθερία βουλήσεως... Λένε τώρα ότι ίσως σε θέματα λειτουργίας του μυαλού να παίζει ρόλο ακόμη και η κβαντομηχανική. Εχουν αρχίσει να γίνονται πειράματα και θα δούμε αν όντως έτσι συμβαίνει. Το καλό με την κβαντομηχανική είναι ότι επειδή είναι θεωρία πιθανοτήτων σού αφήνει πολλά περιθώρια για να ελέγξεις αν κάτι είναι "ναι" ή "όχι". Παίζεις με τις πιθανότητες. Αν αυτό ισχύει για το μυαλό, μπορεί να εξηγηθεί γιατί στις ίδιες αρχικές συνθήκες ο ένας άνθρωπος αποφασίζει άλφα και ο άλλος αποφασίζει βήτα. Ή το ίδιο άτομο στις ίδιες συνθήκες στη μία περίπτωση αποφασίζει άλφα και στην άλλη περίπτωση βήτα».

Αυτό βεβαίως είναι μια πολύ αισιόδοξη σκέψη. Φαντάζεστε να φθάναμε στο σημείο να ελεγχθεί το σύστημα της βούλησης;

«Δεν θα μπορέσει ποτέ, νομίζω».

Αυτό θα ήταν ένας μηχανισμός επιστημονικής κατάργησης της ελευθερίας.

«Συμφωνώ. Θα ήταν η απόγνωση... η επιστημονική δημιουργία του τρόμου».

Εσείς νιώθετε φόβο κάθε φορά εμπρός στην πιθανή μελλοντική χρήση μιας επιστημονικής ανακάλυψής σας;

«Βεβαίως υπάρχει ένας διαρκής τέτοιος φόβος. Θα σας φέρω ένα "χοντρό" παράδειγμα τώρα, αυτό της πυρηνικής βόμβας. Πού να φανταστεί ο Αϊνστάιν το 1905, όταν ανακάλυπτε την περίφημη ισοδυναμία μεταξύ ενέργειας και μάζας, ότι θα οδηγήσει την ανθρωπότητα 35-40 χρόνια μετά στην αυτοκαταστροφή; Αυτό είναι το λεγόμενο "προπατορικό αμάρτημα των φυσικών". Αυτό βεβαίως έχει ανοίξει τα μάτια σε όλους τους επιστήμονες τώρα, γιατί όλους μάς διακατέχει πια αυτός ο φόβος που λέτε».

Υπάρχει βεβαίως και η λογική του Πριγκοζίν, ο οποίος λέει ότι η ανακάλυψη ενός πράγματος που έχει τη δύναμη να καταστρέψει τα πάντα είναι αυτό που μπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή της όποιας ολικής καταστροφής... Ο φόβος της καταστροφής οδηγεί στην αποφυγή του μέσου που επιφέρει την καταστροφή;

«Ναι, ο Πριγκοζίν μιλάει για την "ισορροπία του τρόμου". Εγώ πιστεύω ακράδαντα ότι δεν μπορείς να κρατήσεις την έρευνα... Είναι σαν να πιστεύουμε ότι μπορούμε να κρατήσουμε το ανθρώπινο μυαλό».

Το μυαλό του ανθρώπου είναι «άπιαστο»;

«Αυτά τα ξέρουμε από την εποχή του Γαλιλαίου, τότε που είχαν προσπαθήσει να συντηρήσουν τον Μεσαίωνα, αλλά δεν κρατιέται αυτό το πράγμα. Υπάρχουν βέβαια ορισμένοι τρελοί, αλλά σε γενικές γραμμές νομίζω ότι ο κόσμος έχει συμπεριφερθεί λογικά. Τώρα έχουμε τη βιοτεχνολογία, την Ντόλι και όλα αυτά... αλλά δεν νομίζω ότι είναι πράγματα που μπορούν να κρατηθούν. Δεν πιστεύω δηλαδή ότι μπορούν να τα κρατήσουν είτε υπογράφοντας ηθικούς κώδικες είτε με οποιονδήποτε άλλον τρόπο. Η ευθύνη, νομίζω ότι, ανήκει στον καθένα προσωπικά για το πώς θα συμπεριφερθεί. Πρέπει να προσέχουμε όμως να αποφεύγουμε τις επιφανειακές αναλύσεις, οι οποίες ειδικά όσον αφορά τη βιοτεχνολογία γίνονται κατά κόρον».

Το ζήτημα πάντως είναι αν τα μυαλά των ερευνητών στρέφονται μόνο σε έρευνες που πρόκειται κάποιοι να εκμεταλλευθούν. Δηλαδή πόσο βέβαιοι είμαστε όλοι εμείς οι κοινοί θνητοί ότι δεν υπάρχουν κομμάτια έρευνας που επειδή δεν ενδιαφέρουν κάποιους οικονομικά δεν αναπτύσσονται;

«Αυτό το θέμα είναι πάρα πολύ σοβαρό, και στην Αμερική και στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο».

Στην Ελλάδα δεν αναπτύσσεται η έρευνα επειδή δεν υπάρχουν ενδιαφερόμενες εταιρείες να εκμεταλλευθούν τα αποτελέσματά της;

«Οχι, πιστεύω ότι είναι η αμέλεια και η προχειρότητα που οδηγούν σε αυτό το τέλμα. Η Ελλάδα, νομίζω, δεν μπορεί να χάσει άλλη μία ευκαιρία. Γιατί τα άλματα παλιά γίνονταν κάθε ορισμένα χρόνια. Τώρα τα άλματα γίνονται κάθε ημέρα. Γι' αυτό και εγώ προσπαθώ να δημιουργήσω ένα διεπιστημονικό δίκτυο ­ νομίζω ότι έχω μέσα στο μυαλό μου μια πολύ πρωτότυπη ιδέα. Υπήρξε στην αρχή μια βοήθεια, αλλά μετά μπήκε το "ναι μεν, αλλά...". Εγώ δεν ήρθα εδώ πέρα για να κάθομαι να πίνω καφέ στην πλατεία Κολωνακίου. Που είναι ωραία ­ δεν λέω ­, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος κάποια στιγμή να σκουριάσω και να παροπλισθώ. Ολοι ενθουσιάζονται και στην αρχή δείχνουν μεγάλη προθυμία να υποστηρίξουν αυτό το σχέδιο, αλλά κάποια στιγμή χρειάζονται και τα έργα. Καταλαβαίνω ότι δεν είναι εύκολα τα πράγματα, ζούμε σε εποχές ισχνών αγελάδων. Οι απαιτήσεις μου όμως δεν στρέφονται μόνο στην πολιτεία. Βλέπω ότι κάθε τόσο επιχειρηματίες δίνουν του κόσμου τα λεφτά σε διάφορα... Κανένας τους δεν σκέφτεται ότι υπάρχει και η έρευνα, η οποία μπορεί να μας κάνει πρωτοπόρους στον κόσμο. Δίνουν για τον αθλητισμό, για τους αθλητές κλπ. ­ και καλά κάνουν ­, αλλά κάτι θα μπορούσε να γίνει και για την πνευματική Ολυμπιάδα. Να πάρουμε νέους ανθρώπους, Ελληνες και να τους αναδείξουμε. Εγώ, ξέρετε, από παιδί, από τότε που έπαιζα μπάλα, έχω μέσα μου μια μαχητικότητα. Αγωνίζομαι, προσπαθώ, βρίζω και λιγάκι, μετά πίνω κανένα κρασί και ηρεμώ... Αλλά αυτή η συμπεριφορά κρατάει πολλούς Ελληνες μακριά από κάθε επαφή με την Ελλάδα. Και ό,τι καλό θα είχαν να προσφέρουν το χάνουμε. Και μπορεί εγώ λόγω χαρακτήρος να έχω μια ενισχυμένη ελληνικότητα, αλλά υπάρχουν πολλοί που μου λένε "τρελός είσαι; τι κάθεσαι και κάνεις;". Και για την Ακαδημία και για το ένα και για το άλλο... ακούω μόνο τέτοια».

Αλήθεια, πώς προταθήκατε εσείς, ένας τόσο νέος άνθρωπος, για Ακαδημαϊκός; Δεν σας παραξένεψε; Και ποιος ο λόγος που δεχθήκατε να γίνετε μέλος της Ακαδημίας ενώ στην Ελλάδα όλοι θεωρούν ότι μυρίζει πτωμαΐνη;

«Κοιτάξτε, αυτό ήταν μια συγκυρία των πραγμάτων. Αλλά και πάλι είναι αυτή η πεποίθησή μου... η διάθεση που έχω να πιστέψω ότι κάτι μπορεί να αλλάξει. Διανύουμε βεβαίως ακόμη τον μήνα του μέλιτος. Ολα αυτά γίνονται επειδή υποτίθεται ότι κάτι πρέπει και μπορεί να αλλάξει. Και νομίζω ότι έχω δει μια τέτοια διάθεση».

Οφείλω όμως να σας πω ότι με παραξένεψε λιγάκι όταν άκουσα το όνομά σας... Γιατί, όπως σας είπα, έχουμε συνδέσει την Ακαδημία με κάτι σκονισμένο και αραχνιασμένο ­ χωρίς να έχω τίποτε με τους ανθρώπους.

«Τα ίδια πράγματα ήξερα κι εγώ. Είδα όμως μιλώντας με ορισμένους ανθρώπους ότι γίνεται μια πραγματικά ειλικρινής προσπάθεια να παίξει κάποιον ρόλο και αυτό το ίδρυμα που ούτως ή άλλως υπάρχει. Να παίξει έναν πιο ενεργό ρόλο μέσα στην κοινωνία μας. Και έχει, νομίζω, αρκετούς ανθρώπους οι οποίοι ενδεχομένως και λόγω χαρακτήρος να μην έχουν κάνει αισθητή την παρουσία τους. Και έτσι με αυτό το σκεπτικό αποδέχθηκα την πρόταση ­ ότι μπορεί να γίνει κάποια αλλαγή, ότι μπορεί να φέρουμε και άλλους νέους ανθρώπους. Εγινε και το σπάσιμο με τη γυναικεία παρουσία της Γαλάτειας Σαράντη ­ εξαιρετικότατη. Δεν νομίζω ότι δεν υπάρχουν προβλήματα ή ότι δεν θα υπάρξουν, αλλ' ίσως η Ακαδημία μπορεί να παίξει κάποιον ρόλο, όπως παίζει στη Γαλλία. Δεν περιμένει και κανένας από την Ακαδημία να λύσει όλα τα προβλήματα του κόσμου, αλλά από την άλλη πλευρά να μην είναι και τόσο ρημαγμένη όσο πιστεύει ο κόσμος ότι είναι. Τώρα, αν δω ότι αυτό το πράγμα είναι αδύνατον να γίνει, τότε θα το ξανασκεφθώ. Αλλά από την αρχή το είδα με πολύ καλή διάθεση».

Υπάρχει κάποιος άνθρωπος που θα θέλατε να συναντήσετε αν μπορούσατε;

«Τον Αϊζενμπεργκ, π.χ., θα ήθελα να τον έχω συναντήσει. Αλλά αυτόν που χαίρομαι γιατί τον γνώρισα ­ θα έλεγα ­ είναι ο Ρίτσαρντ Φάιμον.

Εξαιρετική προσωπικότητα. Ημουν στο Χάρβαρντ και είχαμε γράψει με τους συνεργάτες μου ένα πολύ ωραίο άρθρο για την ύλη και την αντι-ύλη ­ ήμουν τότε στο άναμμα επάνω, σήμερα η θεωρία αυτή μπορεί να θεωρηθεί "κλασική" πλέον. Θυμάμαι, γιορτάζαμε τα 60 του χρόνια το 1979. Ζήτησε λοιπόν να με καλέσουν. Η χαρά μου ήταν απερίγραπτη. Μου έκαναν κάτι σαν αφιέρωμα που κράτησε δυο μέρες. Μέσα σε ένα αμφιθέατρο 500 ατόμων ήταν μαζεμένα δεν ξέρω πόσα βραβεία Νομπέλ εκεί μπροστά. Λέω μέσα μου: "Τώρα πού πας; Αν καταφέρεις και περάσεις από 'δώ, πάει να πει ότι κάτι αξίζεις". Στη συνέχεια βέβαια ξεχάστηκα, πήγε μια χαρά το πράγμα... Ηρθε κατόπιν, με συνεχάρη, μου έκανε την παρατήρηση ότι τα είπα λίγο γρήγορα... Μετά τον είχαμε φέρει εδώ στην Κρήτη, το 1980. Ηταν πολύ καλά, κολυμπούσαμε μαζί... Μεγάλη φυσιογνωμία... Δηλαδή, πέρα από το ότι ήταν καλός φυσικός, ήταν και χαρακτήρας υπέροχος. Καμία σχέση με τους κλασικούς επιστημονίσκους».

Γιατί το λέτε αυτό;

«Γιατί ο κόσμος πιστεύει για τους επιστήμονες ότι πρέπει να έχουν μια πολύ συγκεκριμένη μορφή. Εγώ αυτό το θεωρούσα πάντοτε χαζό. Γιατί, δηλαδή, οι επιστήμονες να μην είναι φυσιολογικοί άνθρωποι; Γιατί να είμαστε ανώμαλοι, ας πούμε; Γιατί να μην είμαι λερωμένος ή το ένα μπατζάκι μου να είναι πιο κοντό από το άλλο; Αυτό από μικρός δεν μου άρεσε. Ελεγα: "Αν ποτέ γίνω κάτι στη ζωή μου θα παραμείνω φυσιολογικός". Είμαι γενικότερα εναντίον της εκκεντρικότητας».

Αν και η εκκεντρικότητα συχνά είναι χρήσιμη... Βοηθάει να κρατούνται οι αποστάσεις που έχουν χαθεί στην εποχή μας...

«Εμένα μου αρέσει η εκκεντρικότητα του μυαλού ­ αυτό λέω στη γυναίκα μου καμιά φορά. Δεν με ενδιαφέρει να αποσπάσω την προσοχή μέσω του φαίνεσθαι. Καλύτερα να αποσπώ την προσοχή με αυτά που λέω ή με αυτά που γράφω στο χαρτί. Τα άλλα δε μεν νοιάζουν».

Αλήθεια, πώς σας ανέχεται η γυναίκα σας να δουλεύετε τόσες ώρες;

(γέλια).

Η ίδια είναι επιστήμων;

«Οχι, δεν είναι».

Σας φαντάζομαι τώρα σε μια παρέα, όπου είστε όλοι εσείς οι τρελοί επιστήμονες και μιλάτε ακαταλαβίστικα... Ετσι περνάτε τις ελεύθερες ώρες;

«Θα σας πω επ' ευκαιρία κάτι. Παρ' όλο που κάνουμε παρέα βέβαια και με φυσικούς, συνήθως οι παρέες μας είναι άλλες... με καλλιτέχνες, με γιατρούς... Εγώ αποφεύγω όσο μπορώ τους φυσικούς σε παρέες. Διότι, όταν θα βγω έξω, ο φυσικός ξέρω τι θα μου πει. Οταν βγαίνω έξω όμως θέλω να ακούσω και να δω άλλα πράγματα. Αυτά όμως για τη γυναίκα μου δεν είναι τίποτε. Οι πολλές ώρες που κάθομαι το βράδυ και δουλεύω, αυτό είναι σκληρή πλευρά μου. Με καταλαβαίνει όμως. Από την άλλη, βέβαια, περνάμε και ωραία... με φαγητά και όλα αυτά...».

Παραμένει το Νομπέλ ένας στόχος;

«Στόχος; Στόχος είναι πάντοτε, αλλά αυτό είναι ένα πράγμα που πηγαίνει παράλληλα. Δεν είναι κάτι που σε κάνει να μην μπορείς να κοιμηθείς το βράδυ. Βεβαίως κάθε επιστήμονας νομίζω θα ήθελε να τιμηθεί με ένα τέτοιο βραβείο. Μη λέμε τώρα ανοησίες και ψεύτικες μετριοφροσύνες. Εγώ θέλω να έχω καλό έργο, οι άλλοι να νιώθουν ότι πήγα από εδώ ως εκεί. Τώρα, αν έρθει και το βραβείο, καλώς να έρθει. Αν δεν έρθει, τι να κάνουμε; Αυτό που εγώ ελέγχω είναι ό,τι έχει σχέση με τη δουλειά μου».

Στο γυμνάσιο, από όλα αυτά τα μαθήματα υπήρχε κάποιο με το οποίο είχατε μονομανία;

«Μου άρεσε πολύ η άλγεβρα και η χημεία».

Δευτέρα 4 Ιουλίου 2011

Νέο «π» προτείνουν «αντάρτες» μαθηματικοί


Λονδίνο
Ένας διεθνής συνασπισμός μαθηματικών και άλλων ειδικών υποστηρίζει ότιι η επιστημονική κοινότητα οφείλει να αποδεχθεί την αλλαγή της πιο γνωστής μαθηματικής σταθεράς, του περίφημου «π» -πρόκειται για το γνωστό 3,14 της περιφέρειας του κύκλου. Προτείνουν την θέση του «π» να πάρει η διπλάσια τιμή του, δηλαδή το 6,28, την οποία απεικονίζουν με το επίσης ελληνικό γράμμα «Τ». Ανακήρυξαν μάλιστα την 28η Ιουνίου ως ημέρα «Τ».

Το «π»

Η μαθηματική σταθερά π είναι ένας πραγματικός αριθμός που μπορεί να οριστεί ως ο λόγος του μήκους της περιφέρειας ενός κύκλου προς τη διάμετρό του στην Ευκλείδεια γεωμετρία, και ο οποίος χρησιμοποιείται πολύ συχνά στα μαθηματικά,στη φυσική και στη μηχανολογία.
Ο συμβολισμός προέρχεται από το αρχικό γράμμα «π» (πι) της λέξης «περιφέρεια», και έχει καθιερωθεί διεθνώς, ενώ στο λατινικό αλφάβητο συμβολίζεται ως Pi. Οι δεκαδικοί αριθμοί του αριθμού «π» είναι άπειροι και για αυτό καθιερώθηκε να χρησιμοποιούνται μόνο οι δύο που ακολουθούν το 3 δηλαδή, το 3,14.

Μάλιστα εδώ και χρόνια χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο προσπαθούν να ανακαλύψουν όσο το δυνατόν περισσότερους δεκαδικούς αριθμούς του «π». Το ρεκόρ κατέχει αυτή την στιγμή ένας γάλλος προγραμματιστής που κατέφερε με την βοήθεια υπολογιστή να βρει 2,7 τρισεκατομμύρια δεκαδικούς αριθμούς του «π».

Το «Τ»

Τα τελευταία χρόνια έπεσε στο τραπέζι η άποψη ότι για πρακτικούς λόγους στις μαθηματικές πράξεις πρέπει να αντικατασταθεί η σταθερά από τη διπλάσια τιμή της. Δηλαδή την θέση του 3,14 να πάρει το 6,28.
Πολλοί μαθηματικοί και επιστήμονες από όλο τον κόσμο συνασπίστηκαν στην προώθηση αυτής της ιδέας και μάλιστα σε πολλές χώρες έχουν δημιουργηθεί «ομάδες Τ» στις οποίες μετέχουν όσοι πιστεύουν ότι πρέπει να υπάρξει αντικατάσταση του 3,14 από το 6,28. Οι θιασώτες του «Τ» υποστηρίζουν ότι αυτό και όχι το «π» είναι η φυσική σταθερά του κύκλου και ζητούν να επικρατήσει στα βιβλία και οπουδήποτε αλλού χρησιμοποιείται η συγκεκριμένη μαθηματική σταθερά.

Δευτέρα 16 Μαΐου 2011

Οι μισοί Έλληνες μαθητές γράφουν στις Πανελλήνιες εξετάσεις κάτω από 12. Γιατί πρέπει να μπαίνουν στο πανεπιστήμιο; Για το κοτομπέικον.

Σύμφωνα με τον Αμερικανό κοινωνιολόγο Τσαρλς Μάρεϊ, το 80% των Αμερικανών που πηγαίνουν στο κολέγιο είναι ανίκανοι να κατανοήσουν το περιεχόμενο των μαθημάτων. Αν και το νούμερο αμφισβητήθηκε, το σκεπτικό του ήταν βασισμένο σε κάτι απτό και πραγματικό: Τα μαθήματα σε κολέγια και πανεπιστήμια αποτελούνται από πληροφορίες τις οποίες δεν μπορεί να καταλάβει οποιοσδήποτε. Όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι, ούτε το ίδιο έξυπνοι. Υπάρχουν κάποιοι, ας πούμε, που μπερδεύονται με την υπόθεση του «Η Ζωή της Άλλης». Ε, αυτοί δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τη Βιοχημεία ΙΙ. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό το πράγμα δεν το καταλαβαίνουμε εμείς οι άνθρωποι. Δεν μπορούμε να το χωνέψουμε. Ειδικά στις δυτικές δημοκρατικές κοινωνίες όπου όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και που «αν όλα τα παιδιά πιάναν σφιχτά τα χέρια» κ.λπ., είναι φαινόμενο πανανθρώπινο και καθολικό, δεν ισχύει μόνο στις ΗΠΑ όπου τον έκραξαν τον κύριο, ή στη Σοσιαλιστική Ουτοπία της Ελλάδος (ΣΟΕ) όπου μαθητές που γράφουν 6 στις Πανελλήνιες πάνε στο πανεπιστήμιο.
Απλά εδώ, όπως συνήθως, το τραβάμε λίγο το θέμα απ' τα μαλλιά.


Τα διάβασες προφανώς: 4 στους 10 μαθητές που έλαβαν μέρος στις Πανελλήνιες εξετάσεις έγραψαν κάτω από τη βάση, οι μισοί έγραψαν κάτω από 12. Δηλαδή είχαν από κακή ως μηδενική αντίληψη του περιεχομένου των μαθημάτων στα οποία εξετάζονταν. Και όμως: Ένα σωρό από δαύτους θα προχωρήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, σ' αυτούς τους πυρήνες γνώσης και δημιουργίας που λέγονται ελληνικά πανεπιστήμια.
Πρώτα, ας δηλώσω ευθαρσώς το εξής: Αυτό είναι λάθος. Δεν πρέπει το παιδί που έγραψε έξι στα είκοσι, που δηλαδή δεν έχει ούτε τη βασική αντίληψη του τι περιείχε το μάθημα που έκανε, να πάει παρακάτω. Πού να πάει δηλαδή; Στο πανεπιστήμιο τα μαθήματα είναι πιο εξειδικευμένα και δύσκολα. Τι να πάει να κάνει στις Ιχθυοκαλλιέργειες Μεσολογγίου; Να κάνει το έξι τρία; Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κύριος Πεταλωτής, ο οποίος είναι συμπαθέστατος και υποθέτω και ικανός, αμόλησε τη μνημειώδη κοτσάνα στην τηλεόραση: «Δεν μπορείς να αποκλείσεις αυτά τα παιδιά, γιατί μπορεί να πάνε στο πανεπιστήμιο και να δείξουν κάτι». Να δείξουν τι; Έξι πήραν. Πόσο παραπάνω να πάνε; Να το κάνουν εφτά; Να πάνε στο 9; Και τι έγινε; Η πανεπιστημιακή παιδεία είναι καλό πράγμα, χρήσιμο, σε βοηθάει να αποκτήσεις τρόπο σκέψης επιστημονικό και να επεκτείνεις το μυαλό σου, να βάλεις φρέσκα πράματα μέσα, αλλά μόνο με την προϋπόθεση ότι μπορεί να τα καταλάβεις.

Αυτό που δεν εξήγησε ο κύριος Πεταλωτής είναι πως οι μαθητές αυτοί, του έξι και του οκτώ, είναι χρήσιμοι γιατί στηρίζουν την Οικονομία του Κοτομπέικον. Η Ελλάδα βασίζεται παραδοσιακά στην Οικονομία του Κοτομπέικον, είναι κορυφαίο συστατικό της περίλαμπρης επιτυχίας μας στα φαϊνάνσιαλ πράγματα. Συνίσταται στη μετατόπιση μέρους του ελληνικού πληθυσμού περιοδικά σε πόλεις και κωμοπόλεις της επαρχίας, οι οποίες παράγουν λίγα ή τίποτα, ώστε να καταναλώνουν σουβλάκια, πίτσες και κοτομπέικον στα φαστφουντάδικα, να γεμίζουν τα Ίντερνετ καφέ και να αγοράζουν τσίχλες στα περίπτερα. Έτσι συντηρούνται οι συγκεκριμένες κωμοπόλεις της επαρχίας.

Η μετατόπιση του πληθυσμού γίνεται θεσμικά με δύο τρόπους: Το στρατό και το πανεπιστήμιο. Γι' αυτό έχει κάθε Άρτα και στρατόπεδο, κάθε Πύργος και πανεπιστημιακή σχολή. Για το κοτομπέικον.
Είναι στρεβλός τρόπος οικονομικής ανάπτυξης; Φυσικά. Θα μπορούσε το κράτος να κερδίσει πολύ περισσότερα αν όλοι αυτοί οι εκπατρισμένοι κοτομπεϊκονοφάγοι νέοι έμεναν στις εστίες τους και έμπαιναν στην πραγματική οικονομία παράγοντας αντί να «σπουδάζουν» στο Μεσολλόγι και να «φρουρούν» τη Σπάρτη; Οπωσδήποτε. Αλλά αυτή είναι η στρατηγική (ψηφοθηρική) επιλογή του κράτους, και μπορεί όπως όλες να είναι παταγωδώς αποτυχημένη, αλλά είναι πάγια, και χρειάζεται κόσμο. Χρειάζεται κορμιά. Χρειάζεται στρατιώτες και χρειάζεται φοιτητές. Κι όταν μόνο οι μισοί γράφουν πάνω από 12, ε, θα πάρουμε κι από τους άλλους μισούς.

Το πρόβλημα είναι ότι οι άλλοι μισοί δεν έχουν καμία δουλειά στο πανεπιστήμιο, κι αυτό επίτρεψέ μου να το γράφω χωρίς καθόλου ψόγο. Δεν είναι ντροπή ή κακό πράγμα να μην μπορείς να γράψεις 19 στη Βιολογία και 17 στα Μαθηματικά. Εδώ η παγιωμένη αντίληψη λέει πως αν δεν μπορείς να γράψεις πολύ καλούς βαθμούς, δεν σημαίνει ότι δεν είσαι έξυπνος, κι αυτό ισχύει μέχρι ένα επίπεδο: Μπορεί, πράγματι, να είσαι έξυπνος και να μη γράψεις καλά, αν είσαι, π.χ., τεμπέλης. Αλλά το σίγουρο είναι το εξής: Δεν είναι όλα τα παιδιά έξυπνα. Δεν έχουν όλοι την ίδια ευφυΐα. Δεν μπορεί, είχες στο σχολείο έναν ή μία που έγραφε καλούς βαθμούς χωρίς να ξεσκίζεται στο διάβασμα. Ε, ήταν πιο έξυπνος από σένα. Τα 'πιανε πιο εύκολα. Τα απομνημόνευε καλύτερα. Κι αυτό στη ΣΟΕ δεν μπορούμε να το χωνέψουμε, γιατί όλοι οι γονείς εδώ έχουν γεννήσει τον επόμενο Στίβεν Χόκινγκ. Όλα τα παιδιά είναι σαΐνια εδώ πέρα, περνάς από μια παιδική χαρά και τα βλέπεις, ένα λεφούσι επίδοξων θεραπευτών του καρκίνου. Κάθε ελληνικό νηπιαγωγείο είναι γεμάτο μελλοντικούς νομπελίστες. Ο γονιός που βλέπει το παιδί του να μπαίνει στο ΤΕΙ έχοντας γράψει 6 στις Πανελλήνιες δεν καταλαβαίνει ότι αυτό που συμβαίνει είναι λάθος, εξακολουθεί να φαντάζεται το Νόμπελ στο μέλλον του, οπότε του δίνει την ευχή του και το στέλνει σε Μεσολόγγια και Τρίπολες, με λεφτά χαρτζιλίκι για κοτομπέικον. Κι αν δεν γράψει ούτε 6 το μονάκριβο; Κανένα πρόβλημα: Το στέλνει στη Βουλγαρία να γίνει γιατρός, ή στην Αγγλία για να σπουδάσει μπίζνες μάνατζμεντ. Ό,τι χρειάζεται για να φτάσει πιο κοντά στο λαμπρό του πεπρωμένο.
Βλέπεις, κανένα παιδί στην Ελλάδα δεν είναι φτιαγμένο για να φτιάχνει τραπέζια, ή να σερβίρει καφέδες. Γι' αυτό δεν βλέπεις εργαζόμενους 18 ετών — όλοι σπουδάζουν τρώγοντας κοτομπέικον, περιμένοντας το Νόμπελ. Και αν η ζωή τα φέρει έτσι (που συνήθως έτσι τα φέρνει) και γίνουν σερβιτόροι, οδοκαθαριστές ή τυλιχτές σουβλακιών σε φαστφουντάδικα χωρίς ούτε ένα Νόμπελ;

Φταίει το κράτος.

Κυριακή 8 Μαΐου 2011

Γιάννης Αγγελάκας : ''Μακάρι να πτωχεύαμε!''


Πριν από 10 χρόνια μιλούσες για μια Ελλάδα-μπουρδέλο. Τώρα με την κρίση, που το μπουρδέλο έχει πάρει φωτιά, χαίρεσαι;
Όχι μωρέ, τι να χαίρομαι; Δεν έχει καμιά χαρά αυτή η δικαίωση. Φαινόταν ότι το πράγμα θα καταρρεύσει. Ήδη κατέρρεε. Πολύ πριν η χώρα χρεωκοπήσει οικονομικά, είχε χρεωκοπήσει συναισθηματικά, κοινωνικά, ηθικά, πολιτιστικά.
Ποια ήταν τα σημάδια της χρεωκοπίας;
Όλα αυτά που φωνάζαμε τότε και μας λέγανε γραφικούς. Η Ελλάδα του lifestyle και του «Κλικ», η Ελλάδα που πετούσε πεντοχίλιαρα στα κέντρα, η Ελλάδα του γκομενιάρη αρχηγού που χόρευε ζεϊμπέκικο και έτρεχε στα εγκαίνια της «Αυριανής». Αυτή η Ελλάδα καταρρέει σήμερα. Η Ελλάδα του Ελληναρά που ξεσάλωσε.
Ο απλός κόσμος δε φταίει;
Πώς δε φταίει! Το ψάρι βρωμούσε και απ’ το κεφάλι και απ’ την ουρά. Ο κόσμος έκλεβε από την εφορία και οι μεγάλοι από τα ταμεία. Υπήρχε μια σιωπή συνενοχής. Όποτε έσκαγε κανένα σκάνδαλο και ο κόσμος αγρίευε, του πετούσαν ένα κόκαλο να ηρεμήσει –καμιά αυξησούλα, κάνα επιδοματάκι να πάει να τα φάει στα σκυλάδικα ή στα υπερσόου της Πρωτοψάλτη και του Νταλάρα, παρέα με τους αστέρες του ΠΑΣΟΚ. Και για όσους έμεναν σπίτι υπήρχε το «Μπράβο Ρούλα».
Τώρα όμως ο κόσμος βγήκε στους δρόμους…
Βγήκε γιατί είναι πια θέμα επιβίωσης. Του ζητάνε να πληρώσει χρέη που δεν είναι δικά του. Βγήκε γιατί κατάλαβε ότι την ώρα που αυτός καβάντζωνε 100 ευρουλάκια τον μήνα και ένιωθε μάγκας, οι άλλοι κονομούσαν εκατομμύρια.
Σε τρομάζει το ενδεχόμενο της οικονομικής χρεωκοπίας;
Καθόλου. Το εύχομαι! Μακάρι να πτωχεύσουμε. Είναι μια ευκαιρία να μηδενίσουμε το κοντέρ. Να ξυπνήσουν μέσα μας αντανακλαστικά, να ζητήσουμε άλλους πολιτικούς, άλλο ήθος, άλλη Βουλή.
«Να καεί το μπουρδέλο η Βουλή»;
Όχι, να μην καεί. Αλλά να φύγουν όλοι από μέσα. Και οι τριακόσιοι! Να ‘ρθουν καινούριοι και να μπουν νέοι κανόνες. Πρώτα απ’ όλα πρέπει να απαγορευτούν οι γραβάτες. Έχουν ταυτιστεί με την αλητεία και την κωλοπαιδαριά. Να έρθουν πιο ανθρώπινοι άνθρωποι, όχι αυτοί οι πολιτικοί-ρέπλικες. Όλοι οι πρωθυπουργοί μας έχουν σπουδάσει στην Αμερική. Ο Παπανδρέου ήταν στο ίδιο πανεπιστήμιο με τον Σαμαρά. Πώς το λέει η διαφήμιση... «Τυχαίο; Δε νομίζω!».
Ο Παπανδρέου σού εμπνέει εμπιστοσύνη;
Όχι, καμία. Εγώ μπήκα σε σκέψεις από τον τρόπο που το ένα κόμμα πέρασε την εξουσία στο άλλο. Παραήταν άνετος ο τρόπος. Είδαν, ρε παιδί μου, ότι πηγαίναμε για χρεωκοπία και κατάλαβαν ότι αυτό το πράγμα δεν μπορούσε να γίνει με τον Καραμανλή πρωθυπουργό. Θα καιγόταν το σύμπαν. Χρειαζόντουσαν μια φάτσα πιο ανθρώπινη για να κοπάσουν οι αντιδράσεις.
Εννοείς ότι ήταν όλα προσχεδιασμένα; Ότι τα δύο κόμματα τα έχουν κάνει πλακάκια;
Εννοείται! Για χρόνια παίζουν το παιχνίδι του καλού και του κακού. Τώρα ο καλός ήταν ο Γιωργάκης. Τον σπρώχνανε όλοι –και το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ και τα κανάλια. Αλλά τους ξέφυγε φαίνεται λίγο το σπρώξιμο και από εκεί που ο στόχος ήταν η αυτοδυναμία του ΠΑΣΟΚ, βγήκε ο Παπανδρέου 10 μονάδες μπροστά και ο Καραμανλής ξεφτιλίστηκε.
Όταν ο Παπανδρέου είπε προεκλογικά ότι «λεφτά υπάρχουν», έλεγε ψέματα;
100%. Σιγά μη δεν ήξερε! Όλοι ξέρανε.
Μπες όμως στη θέση του τώρα. Αν δεν πάρει χρήματα από τη Ευρώπη και το ΔΝΤ, η Ελλάδα πτωχεύει. Δε δίνονται μισθοί, δε δίνονται συντάξεις. Υπάρχει άλλη λύση;
Ναι, αυτή που σου είπα πριν: η πτώχευση. Έχει μεγαλύτερη αξιοπρέπεια. Έτσι κι αλλιώς, αυτή τη στιγμή τι λειτουργεί; Λειτουργούν ας πούμε τα νοσοκομεία;
Ε, κουτσά-στραβά λειτουργούνε.
Και με την πτώχευση θα λειτουργούσαν. Ας ξυπνήσει λίγο και η αλληλεγγύη μας. Πιστεύω ότι εμείς θα βρίσκαμε τον τρόπο να σταθούμε στα πόδια μας. Θα στήριζε ο ένας τον άλλον. Τη μεγαλύτερη ζημιά θα την πάθαιναν οι τράπεζες, οι μεγαλοεπιχειρηματίες και τα τζάκια –όλοι αυτοί που μας κυβερνάνε. Τον εαυτό τους τρέχουν να σώσουν τώρα, όχι εμάς.
Μα αν γινόταν πτώχευση, εμείς δε θα αγριεύαμε; Δε θα σκοτωνόμασταν στους δρόμους; Δε θα αλληλοφαγωνόμασταν;
Πολλή τηλεόραση βλέπεις!
Στα αριστερά κόμματα στηρίζεις καμιά ελπίδα;
Όχι, για μένα είναι τελειωμένα. Τι κάνουν τόσα χρόνια; Αυταρέσκονται. Κάθονται στην απ’ έξω και πετάνε συνθήματα. Δεν τολμούν να μπουν στην εξουσία, να συνεργαστούν, να πάρουν μαζί αποφάσεις.
Ο Συνασπισμός σε απογοήτευσε;
Ναι, γιατί σ’ αυτόν είχα κάποιες ελπίδες. Αλλά τις έχασα μετά τα Δεκεμβριανά όπου πήγε να αρθρώσει κάτι και δεν το ολοκλήρωσε.
Μισό λεπτό. Ακριβώς επειδή άρθρωσε, έχασε και πολλές ψήφους.
Έπρεπε να το ολοκληρώσει. Ας έλεγε καθαρά «Ναι, είμαστε με τους κουκουλοφόρους! Καλά κάνουν τα παιδιά και τα σπάνε αφού τα ‘χουμε φέρει στα όριά τους!». Αλλά πού να το πεις αυτό στη Βουλή; Χάνεις αμέσως την καρέκλα σου. Μάλλον εκεί έπαιξε ο εκβιασμός και δεν το ρισκάρανε. Κρίμα, γιατί αν μιλάγανε πιο γενναία, θα χάνανε την καρέκλα τους σε πρώτη φάση, αλλά θα πέρναγαν τουλάχιστον στη συνείδηση του κόσμου. Θα ήταν η στάση τους μια καλή πρώτη ύλη για κάτι μελλοντικό.
Ο Τσίπρας σαν πρόσωπο πώς σου φαίνεται;
Μου φαίνεται λίγο ναρκισσάκι.
Ο Λοβέρδος του ΠΑΣΟΚ;
Ποιος είναι αυτός; Της Εργασίας;
Ναι, αυτός με τα μελαγχολικά μάτια... Τον συμπαθεί πολύς κόσμος.
Κοίτα, δε με ενδιαφέρουν οι μονάδες. Με ενδιαφέρει ποιο σύστημα υπηρετούν. Και για μένα όλοι εκεί μέσα –αριστεροί, δεξιοί, σοσιαλιστές- είναι όλοι το ίδιο καλαμπούρι.
Το ΛΑΟΣ;
Καλά, αν δεν υπήρχαν οι ξένοι, δε θα υπήρχε αυτό το κόμμα. Το ΛΑΟΣ πρέπει να στήσει ένα άγαλμα στον πεινασμένο μετανάστη και από κάτω να λέει: «Στον άγνωστο μετανάστη που μας έκανε κόμμα»… Βγαίνει τώρα ο Καρατζαφέρης και λέει ότι ο κόσμος πρέπει να κάνει λίγη υπομονή. Αυτός έκανε καθόλου υπομονή; Έχει χάσει κανέναν πόντο από την κοιλιά του; Ή μήπως έχασε ο Πάγκαλος ή ο Βενιζέλος; Στη Βουλή που εγώ ονειρεύομαι αυτός θα είναι νέος κανόνας: Απαγορεύεται να μιλάνε οι χοντροί σε εποχή κρίσης!
Πώς σου φαίνεται που η νέα υπουργός Παιδείας, η Διαμαντοπούλου, στέλνει κι αυτή το παιδί της σε ιδιωτικό σχολείο;
Εδώ το στέλνει η Παπαρήγα, η Διαμαντοπούλου δε θα το ‘στελνε;
Ήταν έκπληξη για σένα ότι ο Βοσκόπουλος χρωστούσε τόσα εκατομμύρια στην εφορία;
Όχι, καθόλου. Γιατί; Για ποιον ήταν έκπληξη;
Δεν απογοητεύτηκες;
(γέλια) …Από τον Βοσκόπουλο μωρέ να απογοητευτώ; Γιατί; Επένδυσα ποτέ στον Βοσκόπουλο για να απογοητευτώ;
Σε ρώτησα επειδή για πολύ κόσμο είναι ένας μεγάλος λαϊκός καλλιτέχνης.
Ο κόσμος καλύτερα να σκεφτεί τις διασυνδέσεις των μεγαλοκαλλιτεχνών με το κράτος. Πώς γίνεται η γυναίκα του Βοσκόπουλου να είναι μέσα στο κοινοβούλιο και μάλιστα υπουργός; Πώς γίνεται και η γυναίκα ενός άλλου λαϊκού καλλιτέχνη, του Νταλάρα, να είναι επίσης μέσα στο κοινοβούλιο και να ψηφίζει το ΔΝΤ;... Τυχαίο; Δε νομίζω!
Πάντως σε τελική ανάλυση όλους αυτούς εμείς τους ψηφίζουμε.
Μα ναι, έχουμε τους πολιτικούς που μας αξίζουν. Αυτό είναι σίγουρο. Είμαστε μια κοινωνία ηλίθια, ατομιστική και μισαλλόδοξη. Ο καθένας το αμάξι του, το παιδί του, τις δουλειές του, την πάρτη του… Δε λειτουργεί έτσι ρε παιδιά! Πρέπει να φτάσουμε στον γκρεμό για να το καταλάβουμε; …Σκέφτομαι καμιά φορά πόσο υποκριτής είναι ο λαός. Ας πούμε, όλη η Ελλάδα ξέρει ότι ο τάδε πρωθυπουργός ή ο τάδε δήμαρχος είναι ομοφυλόφιλος. Το συζητάνε στα σπίτια, στα καφενεία, παντού. Εάν όμως ο τάδε δήμαρχος ή ο τάδε πρωθυπουργός έβγαινε και έλεγε ότι «ναι, είμαι ομοφυλόφιλος», την άλλη μέρα θα είχε εξαφανιστεί από το πολιτικό σύστημα. Κανείς δε θα τον ψήφιζε. Μπορεί να είναι μια λεπτομέρεια λίγο πιπεράτη αυτό που λέω, αλλά δείχνει την υποκρισία μας.
Πιστεύεις ότι ένας πολιτικός που είναι ομοφυλόφιλος θα έπρεπε να βγει και να το πει;
Βέβαια! Γιατί; Πού είναι το κακό; Και θα ‘πρεπε η κοινωνία να το δεχτεί. Αφού το ξέρει έτσι κι αλλιώς. Αλλά τίποτα δε στέκει, ρε παιδί μου, σ’ αυτή τη χώρα! Από τον πολίτη μέχρι τον πρωθυπουργό όλα είναι στημένα πάνω σε μία σύμβαση, ένα ψέμα.
Ελπίδα τι σου δίνει σήμερα;
Τα νέα παιδιά. Πολύ ωραία γενιά μεγαλώνει τώρα. Είναι διαφορετική από τη γενιά που μεγάλωσε μέσα στην ψευδοευμάρεια του ΠΑΣΟΚ. Τώρα τα παιδιά καίγονται –μιλάω γι’ αυτά που είναι 15-16. Μεγαλώνουν σ’ έναν κόσμο χωρίς ελπίδα, χωρίς αύριο, χωρίς ανέσεις, βλέπουν ότι σιγά-σιγά στερούνται. Μου θυμίζει λίγο και εμάς στη δεκαετία του ’60 που μεγαλώσαμε μες στη φτώχια. Θεωρώ ότι σε τέτοιες εποχές είναι που φτιάχνονται άνθρωποι.
Τα Δεκεμβριανά τι άφησαν τελικά;
Κοίτα, τα Δεκεμβριανά ήταν η πρώτη ουσιαστικά αστική επανάσταση. Τελείως ανεξέλεγκτη από κόμματα. Βγήκαν οι πιτσιρικάδες και επειδή δεν είχαν άλλον τρόπο να αρθρώσουν λόγο, τα σπάγανε. Είναι κρίμα που δεν οδήγησε κάπου, δε δημιουργήθηκε ένα οργανωμένο αίτημα. Αλλά δεν πιστεύω ότι ξεθύμανε τελείως. Οργανώθηκαν κάποιες κοινωνικές ομάδες –το πάρκο στα Εξάρχεια ή το άλλο πάρκο στα Πατήσια, εκεί που πήγε να κόψει τα δέντρα ο Ομέρ Πριόνης (σ.σ. ο Νικήτας Κακλαμάνης). Κάτι είναι κι αυτό.
Πρόσφατα, στη συναυλία του Ψαραντώνη στο Ηρώδειο, αφιέρωσες τη συμμετοχή σου στους νεκρούς της αποστολής για τη Γάζα.
Ε ναι, κάτι έπρεπε να κάνω. Έτσι κι αλλιώς, μου 'χε φύγει τελείως η χαρά για τη συναυλία -ήταν μόλις τρεις μέρες μετά το επεισόδιο.
Και τι είπες στον κόσμο;
Ε, είπα το γνωστό παλιό τσιτάτο ότι η σιωπή είναι συνενοχή κι εγώ δεν μπορώ να είμαι συνένοχος. Και τραγουδήσαμε το «Να 'χεν η θάλασσα βουνά» για τους νεκρούς και για τους γενναίους αυτούς ανθρώπους που αφήσανε τις μικρές ζωούλες τους και πήγαν να σπάσουν ένα άθλιο εμπάργκο.
Για τους 4 ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους στη Marfin τι έχεις να πεις;
Τι να πω; Αυτή είναι η ψυχοπαράνοιά μας. Μπορείς να βγάλεις άκρη;
Πάντως από μολότοφ κουκουλοφόρων χάσανε τη ζωή τους.
Ναι, ποιοι είναι όμως αυτοί οι κουκουλοφόροι; Πίσω απ’ τις κουκούλες κρύβονται διάφορες ομάδες. Είναι αναρχικοί αλλά είναι και προβοκάτορες. Στα Δεκεμβριανά υπήρχαν φωτογραφίες με κουκουλοφόρους να βγαίνουν μέσα από τις ορδές των ΜΑΤ. Άρα τι να πω; Ότι ήταν δολοφονία δεν το συζητάμε.
Αν τύχαινε να παίζεις εκείνες τις μέρες στο Ηρώδειο, θα έβγαινες να πεις κάτι αντίστοιχο γι' αυτούς;
Ε βέβαια. Έτσι θα το αφήναμε; Απλά θα προσθέταμε ότι δεν ξέρουμε τι έγινε ακριβώς.
Ειδήσεις από πού μαθαίνεις;
Απ' το ραδιόφωνο. Ακούω την «Ελληνοφρένεια» -τις ατάκες που πετάνε οι πολιτικοί. Τι είπε η Ντόρα, τι είπε ο Γιωργάκης... Τα παιδιά στην «Ελληνοφρένεια» τις μπλέκουν όλες μαζί με πολύ χιούμορ. Χτες άκουγα μια εκπομπή που ο Γιωργάκης έλεγε ότι το ελληνικό κράτος είναι ασθενής κι ακριβώς την ίδια ατάκα έλεγε πριν 40 χρόνια ο Παπαδόπουλος…
Λαζόπουλο βλέπεις;
Μπα, τον βαριέμαι. Είχε εποχές καλές, τώρα τον βρίσκω αγχωμένο. Μια-δυο φορές που έτυχε να τον δω, έλεγε κάτι ανεκδοτάκια, κάτι προστυχοτέτοια…
Ο Κανάκης;
Δεν ξέρω, μου φαίνεται λίγο βεβιασμένο και αυτάρεσκο όλο αυτό το γέλιο και ο χαβαλές.
Τι σου λέει το όνομα Τζιμπρίλ Σισέ;
Τι είναι αυτό;
Ποδοσφαιριστής του Παναθηναϊκού που πήρε φέτος το πρωτάθλημα.
(γέλια) Εντάξει, θα το έχω υπόψη μου.
Η κρίση έχει επηρεάσει την καθημερινή σου ζωή;
Πρακτικά όχι. Ζω μόνος μου, δεν έχω οικογένεια, ξέρω να ζω και με 500 ευρώ τον μήνα. Και δεν είμαι ο άνθρωπος που βγαίνει έξω. Τα μόνα μου έξοδα είναι κάνα τραπέζωμα με φίλους ή κάνα ταξίδι.
Το εισόδημά σου δε μειώθηκε;
Δεν ήταν κανένα τρελό εισόδημα για να μειωθεί. Τις 20 συναυλίες που κάναμε τον χρόνο θα τις κάνουμε και φέτος.
Με τι εισιτήριο;
Γύρω στα 15 ευρώ. Και πέρυσι τόσο ήταν. Πάντα παλεύαμε για φτηνό εισιτήριο.
Πώς νιώθεις που σε πολλές συναυλίες με τους Επισκέπτες γινόταν ντου απ' τον κόσμο για να μπει τσάμπα;
Τι να σου πω; Ούτε θυμώνω, ούτε χαίρομαι.
Ε πώς! Δε σ' ενοχλεί να ετοιμάζεις κάτι που έχει κόπο και έξοδα και ο άλλος να το θεωρεί δεδομένο;
Υπήρχαν φορές που μ' ενοχλούσε. Πέρσι ας πούμε σε μια συναυλία με 5.000 κόσμο εμείς δεν πήραμε φράγκο. Μπήκαμε και μέσα! Το ίδιο έγινε και με πολλές συναυλίες στην Κρήτη... Κάπως έτσι, βέβαια, φτάσαμε στο σημείο να διαλυθούν οι Επισκέπτες.
Για οικονομικούς λόγους;
Ε ναι. Έτσι κι αλλιώς ήταν ένα δυσβάσταχτο πράγμα και οικονομικά και ψυχολογικά. Ήμασταν σχεδόν 20 άτομα, βγαίναμε στον δρόμο, νοικιάζαμε πούλμαν, μηχανήματα, ξενοδοχεία, τα έξοδα ήταν μυθικά. Το μεροκάματο στην καλύτερη περίπτωση να ήταν 400 ευρώ. Ήμασταν μια ορχήστρα που συντηρούνταν από την τρέλα των μελών της.
Και η τρέλα κάποια στιγμή τελείωσε;
Ναι. Τρέχανε οι άνθρωποι σε άλλες δουλειές για να επιβιώσουν. Δεν μπορούσαμε να βρεθούμε όλοι μαζί. Ενώ είχαμε υλικό για δεύτερο δίσκο, καθυστερούσαμε συνέχεια. Οπότε είπαμε να διαλύσουμε το μεγάλο σχήμα και να συνεχίσουμε πιο χαλαρά, 4-5 άτομα.
Με το ίδιο όνομα;
Όχι, δε θα το 'θελα από σεβασμό στην ιστορία των Επισκεπτών. Θα βρούμε άλλο όνομα.
Πώς είναι να είσαι 50 χρονών;
Τι να σου πω; Πλάκα έχει.
Οικογένεια θα κάνεις ποτέ;
Δεν το βλέπω.
Η διάθεση για σεξ έχει μειωθεί;
(γέλια) Όχι, ευτυχώς.
Η διάθεση να ερωτεύεσαι;
Ούτε. Κοίτα, κάνω τα ίδια πράγματα που έκανα και στα 25 μου. Δηλαδή κάνω μουσικές, ερωτεύομαι, γνωρίζω ανθρώπους, γυρνάω, αυτοανατρέπομαι. Αν κάτι αλλάζει μετά τα 50, είναι ότι κάνεις κάποιες σκέψεις πάνω στον χρόνο. Πολύ απλά, μια μέρα δε θα υπάρχεις. Κι αυτή η μέρα δεν είναι πια και πολύ μακριά.
Σε φοβίζει;
Με εξιτάρει. Μου δημιουργεί έναν ωραίο ίλιγγο.
Είναι τυχαίο που το κορίτσι σου είναι κάθε φορά αρκετά χρόνια νεότερο από σένα;
Καθόλου τυχαίο. Πάντα έκανα παρέα με κορίτσια και αγόρια από μικρότερες ηλικίες. Βαριέμαι τους ανθρώπους της ηλικίας μου, εκτός κι αν είναι σαν τον φίλο μου, τον Ντίνο, που είναι κι αυτός το ίδιο ξέμπαρκος και ανοικτός στο πώς περνάει το 24ωρό του. Νιώθω ότι ταυτίζομαι πιο πολύ με τη φρεσκάδα της σκέψης των νέων.
Και με τη φρεσκάδα του κορμιού τους όμως!
Αυτό εννοείται. Αλλά η σκέψη και το κορμί πάνε μαζί. Οι νέοι φαντάζουν πιο όμορφοι γιατί είναι πραγματικά πιο όμορφοι και μέσα τους.
Μοναξιά νιώθεις ποτέ;
Μοναξιά όχι, παρότι μου αρέσει να απομονώνομαι. Μπορεί να περάσω δύο-τρεις εβδομάδες χωρίς να δω άνθρωπο.
Γιατί;
Για να καθαρίσω μέσα μου.
Τότε είναι που γράφεις και στίχους;
Ναι. Μουσική γράφω και με παρέα, στίχους όχι. Εκεί θέλεις απόλυτη ησυχία για ν' ακούσεις τον εαυτό σου.
Τον εαυτό σου πριν 20-30 χρόνια τον θυμάσαι;
Α ναι, μου αρέσει να έχω επαφή με τις προηγούμενες ηλικίες μου. Θέλω να θυμάμαι όλα μου τα βήματα. Να ξέρω πώς έφτασα ως εδώ.
Τα τραγούδια από τις Τρύπες τα ξανακούς ποτέ;
Σπάνια. Έτυχε μια φορά σερφάροντας στο ίντερνετ να πέσω πάνω στην «Ταξιδιάρα Ψυχή». Άκουγα πόσο παιδική είναι η φωνή μου και χαμογελούσα. Μπορεί τεχνικά να ήταν ατελή αυτά τα βήματα, αλλά ήταν ειλικρινή.
Στον καθρέφτη κοιτάζεσαι ποτέ; Κυριολεκτικά μιλάω.
Ε, καμιά φορά ναι.
Κάνεις ακόμα γκριμάτσες;
(σκάει στα γέλια) …Ναι!
Μικρός ένιωθες ξεχωριστό παιδί;
Ένιωθα παράξενο παιδί. Ότι είμαι από αλλού. Να φανταστείς, ενώ μεγάλωνα σε μια πολύ φτωχή οικογένεια, είχα φτιάξει μέσα μου ένα παραμύθι ότι είμαι αριστοκράτης.
Πραγματικός αριστοκράτης;
(γελάει) Ναι! Για πολλά χρόνια πίστευα ότι δεν είναι αυτοί οι γονείς μου, ότι δεν είναι αυτό το περιβάλλον μου και ότι κάποιοι με φέρανε για να με δοκιμάσουν στη φτώχια. Ήμουν ψωνάρα! Και περίμενα οι πραγματικοί γονείς μου να έρθουν κάποια στιγμή να με πάρουν.
Τους ...φτωχούς γονείς σου τους αγαπούσες;
Πολύ. Και τους πονούσα. Παλεύανε να μας μεγαλώσουν, ήταν σκληρά τα πράγματα. Και όλο μου το σόι γενικά ήταν φτωχό και τρελό μαζί -«καιρός των τσιγγάνων» τελείως! Αδέρφια που μάλωναν, που έρχονταν στα χέρια για το τίποτα και μετά αγαπιόντουσαν και πίνανε μαζί.
Στον Θεό πιστεύεις;
Πιστεύω ότι η ζωή έχει νόημα. Ότι δεν είναι τυχαίο το σύμπαν, η γη, οι ζωές μας… Υπάρχει αιτία για όλα αυτά. Τώρα αν αυτό είναι Θεός ή είναι η φύση από μόνη της που παλεύει να εξελιχθεί…
Επηρεάζει πάντως αυτό τη δική σου ζωή;
Ε βέβαια.
Με ποιόν τρόπο;
Εγώ λογοδοτώ στη φύση. Στα δέντρα, στους φίλους, στον εαυτό μου…
Στα δέντρα όταν λες; Κυριολεκτικά εννοείς;
Καμιά φορά και κυριολεκτικά. Δηλαδή σε πολύ δύσκολες στιγμές στη ζωή μου μπορώ να καθίσω αγκαλιά μ' ένα δέντρο και να τα πω. Ακόμα και τα δέντρα σού δίνουν κουράγιο.

Σάββατο 2 Απριλίου 2011

Ο φοιτητής του ΔΠΘ που μας έβγαλε ασπροπρόσωπους στην ολυμπιάδα των Μαθηματικών


Ήρθα στην Ελλάδα γιατί διάβαζα για τον Αριστοτέλη, τον Πλάτωνα, το Δημόκριτο», θα πει και το πρόσωπό του φωτίζεται. Ο λεπτοκαμωμένος 20χρονος νεαρός φοιτητής του Δημοκριτείου πανεπιστημίου Θράκης, ο Adjenughhure Kingsley είναι από τα καλύτερα μαθηματικά μυαλά, έφερε στην χώρα μας το αργυρό μετάλλιο στο διαγωνισμό της νοτιοανατολικής Ευρώπης και θα τιμηθεί σε λίγες μέρες από την Κοσμητεία της Πολυτεχνικής σχολής και με χρηματικό έπαθλο κατά την διάρκεια της επίσημης ορκωμοσίας των φετινών αποφοίτων στο αμφιθέατρο Καραθεοδωρή στα Κιμμέρια Ξάνθης.
Αγαπά το γαλάζιο χρώμα, την θάλασσα, ονειρεύεται να γίνει καθηγητής πανεπιστημίου, περνά ατέλειωτες ώρες μελετώντας και περνά με την πενιχρή υποτροφία των 100 δολαρίων το μήνα, αφού του εξασφαλίζεται η διαμονή στην εστία και η διατροφή στην Λέσχη. Θελήσαμε να γνωρίσουμε από κοντά τον φοιτητή του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, που του απονεμήθηκε στην 5η Ολυμπιάδα Μαθηματικών SEEMOUS 2011 South-Eastern European Mathematical Olympiad for University Students που πραγματοποιήθηκε από 2 έως 6 Μαρτίου 2011, στο Βουκουρέστι το αργυρό μετάλλιο. Το ραντεβού μας κλείστηκε στην Πολυτεχνική Σχολή με τον καθηγητή του Βασίλη Παπαδόπουλο, που όπως βλέπουμε τον αγκάλιασε από την πρώτη στιγμή που ήρθε στο τμήμα του, τον ενέταξε στην ομάδα του που προπονήθηκε εντατικά για να έχει αυτές τις επιδόσεις. Η υποδοχή που έχουμε είναι φιλική κι άμεση μετά τις πρώτες συστάσεις δεν χρειάζονται περισσότερα. Μιλάμε στα ελληνικά κι εντυπωσιαζόμαστε από την καλή γνώση της γλώσσας και την εκφορά του λόγου του, αφού μένει στην Ελλάδα μόλις δυόμισι χρόνια. Ο καθηγητής, Βασίλης Παπαδόπουλος και πρόεδρος του ενιαίου συλλόγου διδασκόντων στην Πολυτεχνική Σχολή της Ξάνθης, μιλά για τον Αφρικανό φοιτητή που είναι το καμάρι της σχολής.
«Ο King, είναι το όνομα του, το χαϊδευτικό του, είναι παράδειγμα φοιτητή προς μίμηση. Παράδειγμα ανθρώπου που δείχνει ότι αν έχεις θέληση και αγάπη για κάτι, μπορείς να πετύχεις πολλά. Όλους μας, μας ενδιαφέρει η πνευματική άνοδος και η δουλειά, δεν συνδέουμε τίποτα από την δουλειά μας με τα χρήματα και τα οικονομικά. Οι καιροί που περνάμε είναι δύσκολοι πράγματι»…
Ζει μόλις με 100 δολάρια τον μήνα;
-Ναι, ζει με 100 δολάρια τον μήνα, αυτά είναι τα χρήματά του, η υποτροφία του, βέβαια του καλύπτουμε την διατροφή και την διαμονή. Είναι παράδειγμα γιατί όχι μόνο δουλεύει στα μαθηματικά, σε όλα τα μαθήματα, ήρθε εδώ και ξέρει ότι πρωταρχικός σκοπός είναι να γίνει ένας πολύ καλός επιστήμονας, ένας καλός μηχανικός και η διασκέδαση του έχει περιοριστεί στο μηδέν. Εμένα προσωπικά με έχει ενθουσιάσει. Εγώ τους έκανα πολλές ώρες μάθημα γι’ αυτή την προετοιμασία, πάνω από 60 ώρες και τους προετοιμάζω άσχετα με τις προγραμματισμένες ώρες. Δέχομαι στο γραφείο μου την ομάδα αυτή των παιδιών των μαθηματικών ότι ώρα θέλουν και τους προετοίμαζα από τον Οκτώβριο. Πήγαμε μια εξαμελής ομάδα σαν Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, από αυτούς ο King μόνο διακρίθηκε και πήρε το ασημένιο μετάλλιο. Είχαμε την χαρά φέτος να πανηγυρίσουμε την πρωτιά της ελληνικής μαθηματικής εταιρίας, της εθνικής ομάδας που πήρε χρυσό, πέρασε σε επίδοση την Ρώσικη ομάδα κάτι, που για εμάς ήταν πολύ μεγάλη χαρά. Εξίσου όσο χάρηκα για τον King, άλλο τόσο χάρηκα για το άλλο παιδί, της Εθνικής ομάδος. Ο King είναι από την Νιγηρία και ήρθε στην Ελλάδα με τις διμερείς συμφωνείς που έχει η κυβέρνηση της Νιγηρίας και της Ελλάδος για ανταλλαγή φοιτητών.
Έμαθε ελληνικά 1 χρόνο στην Θεσσαλονίκη και μετά ήρθε στην Ξάνθη. Είναι στο 2ο έτος σπουδών, τον έχουμε πάλι φοιτητή στο μάθημα πιθανότητες και στατιστική, όπου και εκεί είναι πάρα πολύ καλός. Εγώ τον έχω σαν παιδί μου, και τον μαλώνω και τον αγαπάω, όπως μαλώνω το παιδί μου. Τον έχω …υιοθετήσει. Χαίρομαι γιατί ο ίδιος θέλει να γίνει ερευνητής μηχανικός. Δηλαδή θέλει να χρησιμοποιήσει τα μαθηματικά μοντέλα για την επιστήμη του. Του αρέσουν τα μαθηματικά.
Έχετε μιλήσει με τους γονείς του, με το περιβάλλον του;
-Βέβαια, όταν πήραμε το ασημένιο και το πανηγυρίζαμε και το σηκώσαμε ψηλά! Τότε πήρε τηλέφωνο στον πατέρα του και ο πατέρας του με μεγάλη χαρά μου μίλησε αγγλικά, μου είπε σας ευχαριστώ πολύ, χαίρομαι που σας γνώρισε, γιατί ο King όταν ήρθε εδώ ήταν μαζεμένος, αλλά εγώ μόλις τον είδα άρχισα να τον πειράζω, να του μιλάω και πήρε θάρρος και ανέβηκε και προσαρμόστηκε όπως και οι άλλοι φοιτητές και ένοιωσε όπως ο ίδιος μας λέει πάρα πολύ καλά από το πρώτο μάθημα που με είδε».
Ο 20χρονος φοιτητής είναι ένα παιδί της ηλικίας του πολύ πιο υπεύθυνο και συνειδητοποιημένο όσον αφορά το συστηματικό διάβασμα. Έχει παρουσία στο face book, επικοινωνεί με e-mail με τους δικούς του αν και τους έχει λαχταρίσει αλλά αδυνατεί να τους επισκεφθεί, αφού μόνο τα αεροπορικά εισιτήρια μέσω Ντουμπάι κοστίζουν περίπου 1200 ευρώ. Και φέτος το καλοκαίρι θα μείνω εδώ είναι η τρίτη χρονιά. Πέρυσι με φίλους μου για λίγες μέρες πήγα στην Ρόδο, ήταν πολύ όμορφα θα μας πει.

Είναι από μια μικρή πόλη νότια στην Νιγηρία, την Σαπελέ. Μας την δείχνει στον υπολογιστή του καθηγητή του στο χάρτη και μαςταξιδεύει σε εικόνες της χώρας του.
Μίλησε μας για την οικογένεια σου.

-Είμαστε 7 παιδιά, 4 αγόρια και 3 κορίτσια. Εγώ είμαι το 4ο παιδί, έχω 3 μεγάλα και 3 μικρότερα αδέλφια. Οι δύο τελείωσαν πανεπιστημιακές σπουδές παντρεύτηκαν, οι δύο πρώτοι, και οι άλλοι σπουδάζουν.
Στην Ελλάδα ήρθε κανείς;
-Όχι, μόνο εγώ ήρθα στο εξωτερικό. Όλοι είναι στην Νιγηρία και οι γονείς μου. Ο πατέρας μου είναι περιβαλλοντολόγος και δουλεύει στο δημόσιο και η μητέρα μου είναι δασκάλα.
Προέρχεσαι από μια μορφωμένη οικογένεια που ήθελαν και τα παιδιά τους να μορφωθούν;
-Ναι έτσι, στους γονείς μου αρέσει να διαβάζουν τα παιδιά και εμάς μας αρέσει και έτσι έμαθα να δουλεύω κιόλας.
Ήρθες εδώ, άγνωστοι όλοι.
-Ναι και πρώτη φορά που ήρθα στην Θεσσαλονίκη δεν ήξερα κανέναν. Δεν μου μιλούσαν, ντρεπόμουν και ένοιωσα πολύ ξένος επειδή με κοιτούσαν πολύ παράξενα αλλά όταν ήρθα στην Ξάνθη ήταν πιο καλά. Μπήκα αμέσως στο φοιτητικό περιβάλλον και ήταν καλύτερη η αντιμετώπιση από τον κόσμο, επειδή ξέρουν ότι είμαι φοιτητής εδώ και μ’ αγαπάνε. Ήμουν τυχερός όταν μπήκα στο πρώτο μου μάθημα με τον κ. Παπαδόπουλο, μου φέρθηκε πάρα πολύ καλά και δεν θα το ξεχάσω αυτό και έτσι μπόρεσα να ζήσω και να προσαρμοστώ εδώ στην Ξάνθη.
Προσαρμόστηκες και με τα ελληνικά φαγητά;
-Δεν μου αρέσουν και πολύ τα φαγητά στην λέσχη, δεν τρώω κρέας πολύ επειδή δεν μου αρέσει, εντάξει αλλά κάτι τρώω. Μ’ αρέσει η φακή, οι σούπες, οι πιπεριές, ο αρακάς μ’ αρέσει και το ψάρι πολύ, που το τρώω και στην Νιγηρία.
Τι σου λείπει από την Νιγηρία;
-Η οικογένεια μου πολύ μου λείπει, η μητέρα μου, ο πατέρας μου, τα αδέλφια μου, αυτό μου λείπει πραγματικά, αλλιώς δεν έχω κάτι π[ου να νοσταλγώ ιδιαίτερα.

Τι είναι για σένα τα μαθηματικά;
-Είναι το αγαπημένο μου αντικείμενο και μου αρέσουν πάρα πολύ και θέλω να ασχοληθώ και περισσότερο με τα μαθηματικά και ευτυχώς που έχω ένα καλό καθηγητή που αγαπάει και ο ίδιος πολύ τα μαθηματικά και εξελίσσομαι.

Η καλύτερη ευχή που σου έδωσαν, τώρα που κέρδισαν το μετάλλιο, ποια ήταν;
-Να προχωρήσω και να γίνω πολύ καλός μηχανικός και να προοδεύσω. Δεν ξεχνάω ποτέ τους ανθρώπους που με βοήθησαν.

Θαυμάζεις κάποιους μηχανικούς που κάνουν μεγάλα έργα;
-Μου αρέσει η επιστήμη που θα ασχοληθώ, νομίζω θα ασχοληθώ πιο πολύ με την ασαφή λογική και τις εφαρμογές σε θέματα πολιτικών μηχανικών και αυτό θέλω να κάνω και με τον κ. Παπαδόπουλο.
Θα ήθελες να γίνεις και καθηγητής κάποια στιγμή ή απλός ερευνητής;
-Δεν ξέρω, αυτό δεν το έχω σκεφτεί, αλλά αν καταφέρω να διδάσκω, θα ήταν ευτυχία.

Με τα κορίτσια πως τα πας, με τις φοιτήτριες;
-Καλά τα πάμε.

Θα παντρευόσουν Ελληνίδα;
-Δεν ξέρω, δεν το έχω σκεφτεί καθόλου. Αν προκύψει…»
Ο Kingsley πίνει χυμό εξωτικών φρούτων αντί για καφέ, είναι γλυκός και ομιλητικότατος, συνεργάζεται για την φωτογράφηση και το απολαμβάνει. Η φοιτητική ζωή στην Ελλάδα μάλλον θα του μείνει αξέχαστη, όπως και η ζεστασιά με την οποία τον περιέβαλλε ο καθηγητής του και η εμπιστοσύνη που του έδειξε ώστε πράγματι με την προσωπική του προσπάθεια να διακριθεί. Ένα παιδί πολλά υποσχόμενο που αξίζει την υποστήριξής μας.

Η ΩΡΑΙΑ ΕΛΛΑΣ

Ακούω ότι το μεγαλύτερο σήμερα πρόβλημα των νέων μας είναι η ανεργία. Διαφωνώ. Εδώ και τριάντα χρόνια είναι η … εργασία. Ο νέος δε φοβάται την αναδουλιά, φοβάται τη δουλειά.
Μια οικογενειακή αντίληψη, ότι δουλειά είναι ό,τι δεν λερώ­νει, επεκτάθηκε και στο νεοσουσουδιστικό σχολείο με ευθύνη των κομμάτων, που για λόγους ψηφοθηρίας απεδύθησαν σε μια χυδαία πολιτική παιδοκολακείας, η οποία μετά τη δικτατορία εξέθρεψε και διαμόρφωσε δύο γενιές «κουλοχέρηδων»… παιδιών δηλαδή που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα χέρια τους -πέρα από τη μούντζα- για καμμιά εργασία από αυτές που ονομάζονται χειρωνακτικές, επειδή -τάχα- είναι ταπεινωτικές. Κι ας βρίσκεται μέσα στη λέξη «χειρώναξ», σαν δεύτερο συνθετι κό το «άναξ» που κάνει τον δουλευτή, τον άνακτα χειρών, βασιλιά στο χώρο του, βασιλιά στο σπιτικό του, νοικοκύρη δηλαδή, λέξη άλλοτε ιερή που ποδοπατήθηκε κι αυτή μες στην ασυναρτησία μιας πολιτικής που έδειχνε αριστερά και πήγαινε δεξιά και τούμπαλιν. Γι’ αυτό τουμπάραμε…
Κάποτε,έγραφα πως η ανεργία στον τόπον μας είναι επιλεκτική, ότι δουλειές υπάρχουν αλλά ότι δεν υπάρχουν χέρια να τις δουλέψουν. Κι έπρεπε να κατακλυ σθεί ο τόπος από 1,5 εκατομμύριο λαθρομετανάστες, για να αποδειχθεί ότι στην Ελλάδα υπήρχε δουλειά πολλή αλλ’ όχι διάθεση για δουλειά. Τα παιδιά -τα μεγάλα θύματα αυτής της ιστορίας- είχαν γαλουχηθεί με τη νοοτρο πία του «White color workers». Έτσι σήμερα το πιο φτηνό εργατικό και υπαλληλικό δυναμικό είναι οι πτυχιούχοι, που ζητούν εργασία ακόμη και στον ΟΤΕ ως έκτακτοι τηλεφωνητές, προσκομίζοντας στα πιστοποιητικά προσόντων ακόμη και διδακτορικά! Γέμισε ο τόπος πανεπιστήμια, σχολές επί σχολών, επιστημονικούς κλάδους αόριστους, ομιχλώδεις και ασαφείς, απροσδιορίστου αποστολής και χρησιμό­τητας. Πτυχία-φτερά στον άνεμο σαν τις ελπί δες των γονιών, που πιστεύουν ότι τα παιδιά και μόνον με τα «ντοκτορά» θα βρουν δουλειά. Έτσι παράγονται επιστήμονες που είναι δεκαθλητές του τίποτα, ικανοί μόνον για το δημόσιο ή για υπάλληλοι κάποιας πολυεθνικής.
Παρ’ όλο που γέμισε η χώρα μας τεχνικές σχολές (τι ΤΕΛ, τι ΤΕΙ, τι ΙΕΚ!) οι πιο άτεχνοι νέοι είναι οι νέοι της Ελλάδος. Παίρνουν πτυχίο τεχνικής σχολής και δεν έχουν πιάσει κατσαβίδι οι πιο πολλοί. Δεν ξέρουν να διορθώ­σουν μια βλάβη στο αυτοκίνητό τους, στο ραδιόφωνο ή στο τηλέφωνό τους. Είναι άχεροι, ουσιαστικά χωρίς χέρια. Τώρα με τα ηλεκτρονικά ξέχασαν να γράφουν, ξέχασαν να διαβάζουν, εκτός φυσικά από «μηνύματα» του αφόρητου «κινητού» τους.
Τούτη η παιδεία, που όχι μόνο παιδεία δεν είναι αλλ’ ούτε καν εκπαίδευση, αφού δεν καλ λιεργεί καμμιά δεξιότητα, εκτός από την ραθυ μία, την αναβλητικότητα και το φόβο της δου λειάς, όχι μόνο δεν καλλιεργεί τον νέο εσωτερι κά αλλά τον πετρώνει δημιουργικά σαν τα παιδιά της Νιόβης. Τα κάνει άχρηστα τα παιδιά για παραγωγική εργασία, γιατί ο θεσμός της παπαγαλίας και η νοοτροπία της ήσσονος προσπάθειας, με το πρόσχημα να μην τα κουράσομε, τους αφαιρεί την αυτενέργεια, την πρωτοβουλία, τη φαντασία και την πρωτοτυ πία. Το σχολείο, αντί να μαθαίνει τα παιδιά πως να μαθαίνουν, τα νεκρώνει πνευματικά. Δεν τα μαθαίνει πως να σκέπτονται αλλά με τι να σκέπτονται. Έτσι τα κάνει πτυχιούχους βλάκες. Βάζει όρια στον ορίζοντα της σκέψης και των ενδιαφερόντων. Τα χαμηλοποιεί. Τα κάνει να βλέπουν σαν τα σκαθάρια κοντά, κι όχι να θρώσκουν άνω, να έχουν έφεση για κάτι πιο πέρα, πιο τρανό και πιο μεγάλο.
Το έμβλημα πια του ελληνικού σχολείου δεν είναι η γλαύξ, είναι ο παπαγάλος, ο μαθητής-βλάξ που καταπίνει σελίδες σαν χάπια και που θεωρεί ως σωστό ό,τι γράφει το σχολικό. Και το λεγόμενο «σχολικό» είναι συνήθως αισχρό και ως λόγος και ως περιεχόμενο.
Και τολμώ να λέγω αισχρό, διότι πρωτίστως το «Αναγνωστικό» που πρέπει να είναι ευαγ γέλιο πνευματικό ειδικά στο Δημοτικό, αντί να καλλιεργεί την αγάπη για τη δουλειά, καλ λιεργεί την απέχθεια. Που πια, όπως παλιά, ο έρωτας για την αγροτική, τη βουκολική και τη θαλασσινή ζωή; Ο ναύτης δεν είναι πρότυπο ζωής. Πρότυπο ζωής είναι ο «χαρτογιακάς». Όσο κι αν ήσαν κάπως ρομαντικά τα παλιά «Αναγνωστικά», καλλιεργούσαν τον έρωτα για τη δουλειά. Ακούω πως δεν πάει καλά η οικονομία. Μα πως να πάει, όταν με τη ναυτι λία που προσφέρει το 5,6% του ΑΕΠ ασχολείται μόνο το 1% των Ελλήνων; (Με τον αγροτικό τομέα που προσφέρει το 6,6% του ΑΕΠ ασχο­λείται το 14,5% του πληθυσμού). Διερωτώμαι, τί είδους ναυτικός λαός είμαστε, όταν αποστρεφόμαστε την θάλασσα και στα ελληνικά καράβια κυριαρχούν Φιλιππινέζοι, Αλβανοί και μελαψοί κάθε αποχρώσεως; Το σχολείο καλλιεργεί τον έρωτα για την τεμπελιά, όχι για δουλειά. Τα πανεπιστήμια και οι ποικιλώνυ μες σχολές επαυξάνουν τον έρωτα αυτό. Πράγματα που μπορούν να διδαχθούν εντός εξαμήνου -και μάλιστα σε σεμιναριακού τύπου μα θήματα- απαιτούν τετραετία! Βγαίνουν τα παιδιά από τις σχολές και δικαίως ζητούν εργασία με βάση τα «προσόντα» τους, αλλά τέτοιες εργασίες που ζητούν τέτοια προσόντα δεν υπάρχουν. Αν δεν απατώμαι, υπάρχουν δύο σχολές θεατρολογίας -πέρα από τις ιδιωτι­κές θεατρικές σχολές- που προσφέρουν άνω των 300 πτυχίων το έτος. Που θα βρουν δουλειά τα παιδιά αυτά;
Αν όμως το σχολείο από το Δημοτικό καλλιεργούσε την τόλμη, την αυτενέργεια, βράβευε την πρωτοβουλία, την ανάληψη ευθυνών, την αγάπη για την οποιαδήποτε δουλειά ακόμη και του πλανόδιου γαλατά, θα είχαμε κάνει την Ελλάδα Ελδοράδο, όπως έγινε Ελδοράδο για τους εργατικούς Αλβανούς, Βουλγάρους, Πολωνούς, Γεωργιανούς, Αιγυπτίους αλιείς, Πακιστανούς και Ουκρανούς.
Σήμερα αυτοί είναι η εργατική κι αύριο η επιχειρηματική τάξη της Ελλάδος. Κι οι Έλληνες, αφήνοντας την πατρώα γη στα χέρια των Αλβανών που την δουλεύουν, την πα­τρώα θάλασσα στα χέρια των Αιγυπτίων που την ψαρεύουν, θα μεταβληθούν σε νομάδες της Ευρώπης ή των ΗΠΑ ή θα τρέχουν για δουλειά στην Αλβανία που ξεπερνά σε νόμιμη και παράνομη επιχειρηματική δραστηριότητα όλες τις χώρες της Βαλκανικής. Γέμισαν τα Τίρανα ουρανοξύστες, κτήρια γιγάντια, κακό γουστα μεν, σύγχρονα δε. Περίπου 100 ιδιωτικά σχολεία λειτουργούν στην πρωτεύουσα της χώρας των αετών.
Εμείς αφήσαμε αδιαπαιδαγώγητη την εργατική και την αγροτική τάξη. Στην πρώτη περάσαμε σαν ιδεολογία-θεολογία το σύνθημα «Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη» και υποχρεώσαμε πλήθος επιχειρήσεις να κλείσουν ή να μεταφερθούν άλλου. Μετά διαφθείραμε τους αγρότες με παροχές χωρίς υποχρεώσεις και τους δημιουργήσαμε νοοτροπία μαχαραγιά. Γέμισε η επαρχία με «Κέντρα Πολιτισμού», όπου «μπαγιαντέρες» κάθε λογής και φυλής άναβαν πούρο με φωτιά πεντοχίλιαρου! Το μπουκάλι με το ουΐσκυ βαπτίστηκε … αγροτικό! Τώρα, όμως, που έρχονται τα «εξ εσπερίας νέφη» χτυπάμε το κεφάλι μας. Και που να φθάσουν τα «εξ Ανατολής» σαν εισέλθει η Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση! Θα γίνει η Ελλάς vallis flentium (=κοιλάς κλαυθμώνων) και θα κινείται quasi osculaturium inter flentium et dolorum (=σαν εκκρεμές μεταξύ θλίψεως και οδύνης).
Δεν είμαι υπέρ μιας παιδείας που θα υπο τάσσεται στην οικονομία. Θεωρώ ολέθριο να χαράσσεται μια εκπαιδευτική πολιτική με κριτήρια οικονομικής αναγκαιότητας. Θεωρώ ολέθρια όμως και την παιδεία που εθίζει τα παιδιά στην οκνηρία, που τα κουράζει με την παπαγαλία και το βάρος αχρήστων μαθημά των. Το μεγαλύτερο κεφάλαιο της χώρας είναι τα κεφάλια των παιδιών της. Τούτη η παιδεία αποκεφαλίζει τα παιδιά. Τα κάνει ικανά να μην κάνουν τίποτε. Ούτε να βλαστημήσουν. Ακόμη και η αισχρολογία τους περιορίζεται στη λέξη που τα κάνει συνονόματα. Αν τους πεις βρισιά της περασμένης 20ετίας θα νομίσουν ότι μιλάς αρχαία Ελληνικά!
Είναι θλιβερή η εικόνα που παρουσιάζει σήμερα, παρουσίαζε χθες και θα παρουσιάζει κι αύριο η ελληνική κοινωνία: να υπάρχουν άνθρωποι άνω των 65 ετών, άνω των 70 ετών, που, ενώ έχουν συνταξιοδοτηθεί, εργάζονται νυχθημερόν, για να συντηρούν τα παιδιά τους μέχρι να τελειώσουν τις ατελείωτες σπουδές τους, τα παιδιά που λιώνουν τα νιάτα τους στα «κηφηνεία», που πάνε σπίτι τους να κοιμηθούν την ώρα που οι Αλβανοί πάνε για δου­λειά, θα μου πείτε, τί δουλειά; Οποιαδήποτε δουλειά, αρκεί να είναι τίμια. Όταν μικροί -ακόμη στο Δημοτικό- μαθαίναμε απέξω τον Τυρταίο (ποιος τολμά σήμερα να διδάξει Τυρ­ταίο;) δεν τον μαθαίναμε για να γίνουμε πολεμοχαρείς αλλά για να νοιώθουμε ντροπή, όταν στην μάχη της ζωής, στην πρώτη γραμμή είναι οι παλαιότεροι, οι «γεραιοί» και οι νέοι κρύβονται πίσω από τη σκιά τους. «Αισχρόν γαρ δη τούτο… κείσθαι πρόσθε νέων άνδρα παλαιότερον».
Σήμερα, βέβαια, οι χειρωνακτικές εργασίες ελέγχονται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα από ξένους. Στις οικοδομές μιλούν αλβανικά, στα χωράφια πακιστανικά. Σε λίγο οι χειρωνακτικές επιχειρήσεις θα περάσουν στα χέρια των Κινέζων που κατασκευάζουν ήδη το μεγαλύ τερο μέρος των τουριστικών ειδών που θυμί ζουν… Ελλάδα. Ακόμη και τις σημαίες μας στην Κίνα τις φτιάχνουν! Κι εμείς; Εμείς, όπως πάντα, φτιάχνουμε τα τρία κακά της μοίρας μας. «Φτιάχνουμε» τη ζωή μας στην τηλοψία, που δίνει τα μοντέρνα πρότυπα οκνηρίας στη νεολαία, ποθούμε μια χρυσίζουσα ζωή σαν αυτήν που προσφέρει το «γυαλί», αγοράζουμε πολυτελή αυτοκίνητα με δόσεις, κάνουμε δια­κοπές με «διακοποδάνεια», εορτάζουμε με «εορτοδάνεια» και πεθαίνουμε με «πεθανοδάνεια». Έλεγε ο Φωκίων, που πλήρωσε τέσσερεις δραχμές τη δεύτερη δόση του κωνείου που χρειαζόταν για να «απέλθει», πως στην Αθήνα δεν μπορεί ούτε δωρεάν να πεθάνει κανείς. Έπρεπε να ζούσε τώρα…
Λυπάμαι που θα το πω, αλλά πρέπει να το πω: το σχολείο, οι σχολές και τα ΜΜΕ σακάτεψαν και σακατεύουν τη νεολαία, γιατί μιλούν συνεχώς για τα δικαιώματά της -δικαιώματα στην τεμπελιά- και ποτέ για υποχρεώσεις, ποτέ για χρέος, ποτέ για καθήκον. Το καθήκον έγινε άγνωστη λέξη.

ΚΑΡΓΑΚΟΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ